Gradbøying

I Aftenpostens nettutgåve den sjuande mars tek Ingunn Økland for seg den i kinobransjen utbreidde praksisen med å lage skryteplakatar etter ei filmpremiere. Utvalde sitat frå filmmeldarane blir tekne ut av samanhangen sin og klinte opp på ein plakat med eit bilete frå filmen. I regelen følgjer det gjerne med terningkast, men då må nokon ha trilla femmarar og seksarar. 

Skjermdump frå ap.no

Torunn Lians nyaste film har óg fått ein slik skryteplakat, rettnok utan terningkast. Desse er fråverande fordi få meldarar hadde noko særleg positivt å seie om filmen, altså vart det mest trearar og firarar. Sidan slik lunkenheit ikkje er eigna til å selje noko som helst, har filmdistributøren valt å legge til ropeteikn i staden, i tillegg til som vanleg å ta sitat ut av samanhangen. 

Det er rett, men samstundes heilt vanvittig feil å sitere John Lennon på at "You may say that I'm a dreamer, but I'm not." På same viset er det tendensiøst på grensa til det løgnaktige å klippe om VG-meldarens "... vakker poesi for øyet, men den berører ikke nok" til "VAKKER POESI FOR ØYET!". Ingunn Økland har heilt rett i at dette burde vere ei sak for forbrukarombodet.

Det ho derimot ikkje har rett i, er påstanden om at filmdistributøren har fylt plakaten med superlativar. Det er rettnok veldig mange som trur at "superlativ" tyder "rosande ord", og rettnok er redaktørane av Bokmålsordboka og Nynorskordboka mellom dei, men det er no likevel upresist. 

Den primære tydinga av ordet superlativ er nemleg den reint grammatikkfaglege: Superlativ er den sterkaste graden i gradbøyinga av adjektiv. Døme på superlativ: Verst, motbydeligst, minst, kvalmest. 

Dei andre to gradane heiter som kjent positiv og komparativ. Vi kan ta føre oss dei to adjektiva vi ser tydelegast i Aftenpostens fotomontasje:

For å vere på den sikre sida skundar eg meg å minne om at ein fagterminologi kan omfatte ord vi brukar til dagleg, utan at orda treng ha den same tydinga som i daglegspråket. Vanlegvis er positiv eit adjektiv som skildrar noko som er bra, optimistisk eller liknande. I grammatikken (iallfall i gradbøying) er det berre namnet på den mildaste graden av adjektivet, oppslagsforma. Ordet heslig plar ikkje inngå i positiv omtale av noko, men ordforma er positiv. 

 

Vi kan elles merke oss at iallfall utsnittet av plakaten ap.no bruker i fotomontasjen sin ikkje inneheld ein einaste superlativ, og heller ingen komparativar. Og når alt dette er sagt, vil eg slutte meg til kritikken Ingunn Økland rettar mot filmdistributørane og føye til: Av alle den norske filmbransjens døme på villeiande marknadsføring er nok dette mellom dei frekkaste.