Meir om suppeteater

(dette er naturlegvis eit framhald av denne posten)

Det er godt vi har vittigperar som Scroobius Pip:

Embedding av tweets såg plutseleg enno dummare ut enn skjermdump. 

Suppeteater er noko som finst i verda, ikkje sant? Her ein kvelden måtte iallfall eg endeleg gje tapt for Ernest Chappells endelause mas om at Campbells supper på boks er det beste sidan ferdigoppskore brød. Eg kjøpte ein boks Campbell's tomatsuppe og brukte lettmjølk istf vatn for å få cream of tomato-suppe. Det var i og for seg godt, men det er ikkje fritt for at ein lengtar litt tilbake til den eksepsjonelle tomathausten i 1939.

Det står ein boks kylligsuppe klar, så langt har eg merka meg at den fluffy rice som var med i oppskrifta på trettitalet er borte. Utvalet på Meny er litt avgrensa, så når eg har prøvd asparges er det berre oksehale att, og den har eg så langt ikkje høyrt reklame for. Til gjengjeld har eg kjøpt inn tom yum og tom ka gai på boks. Er du ikkje glad du spurte?

Avspelingsrekkefølgje i audible-utgåva (legg til 20)

1. Mutiny on the Bounty (13 januar 1939)
2. Only Angels Have Wings (25 februar 1940)
3. Our Town (12 mai 1939)
4. Peter Ibbetson (10 september 1939)
5. Private Lives (21 april 1939)
6. Rabble in Arms (3 mars 1940)
7. Rebecca (9 desember 1938)
8. Showboat (31 mars 1939)
9. The Bad Man (19 mai 1939)
10. The Citadel (21 januar 1940)
11. The Count of Monte Cristo (1 oktober 1939)
12. The Garden of Allah (19 november 1939)
13. The Glass Key (10 mars 1939)
14. The Green Goddess (10 februar 1939)
15. The Hurricane (5 november 1939)
16. The Magnificent Ambersons (29 oktober 1939)
17. The Murder of Roger Ackroyd (12 november 1939)
18. The Patriot (14 april 1939)
19. Theodora Goes Wild! (14 januar 1940)
20. Things we have (26 mai 1939)

Kommentarar

Mutiny on the Bounty

Middels god lydkvalitet, men veldig bra drama. Vanskeleg å tru at den Welles vi høyrer som kaptein Bligh er i første halvdel av tjueåra, og Joseph Cotten er lett å kjenne som Fletcher Christian. Ikkje så verst lydkvalitet, og det er særleg grunn til å vere takksam for dette sidan ulik romklang er brukt svært aktivt som verkemiddel her. Sjølve stykket varar berre i tre kvarter, resten av sendinga (frårekna den delen om at kvinner har gjort mytteri mot kjøkenkapteinen og kjøper ferdig suppe istf å koke sjøl, banna bein) går med til ei kjensleladd oppdatering av lagnaden til etterkommarane av mytteristane på Pitcairn Island. Å høyre Orson Welles introdusere ein radioamatør som hjelpte dei med å skaffe mat og medisin er rett og slett ein draum. Ikkje rart han var radiostjerne.

Only Angels Have Wings

Særleg suppereklamen vi heile tida får høyre i desse sendingane viser som før sagt at 1939-40 var ei anna tid reint kjønsrollemessig. Ein kunne kanskje frykte at ei radiodramatisering av Howard Hawks' mannefilm Only Angels Have Wings skulle bli noko sexistisk ræl, men ræl er det iallfall ikkje. Welles har ikkje tona ned Hawks' tematisering og utforsking av mannsrolla, iallfall. Dialogen må iallfall for det aller meste vere Jules Furthmann sin frå filmen og er veldig bra saker. Det handlar om vennskap, kjærleik, respekt, saknad, avhengigheit, tillit og alt det greiene der, men mellom (i hovudsak) menn i livsfarlege situasjonar. Det harde skalet deira er tynnare enn ein skulle tru, og det er ikkje fritt for at denne karen blir gripen. Godt døme på at eit godt drama kan transcendere dårleg teknisk kvalitet.

Our Town

Så vidt eg forstår er oppslagsordet Americana i ordboka illustrert med eit foto av Thornton Wilder, som har skrive dette stykket. Elns. Pulitzervinnar om dagleglivet i småby-USA. Heimstaddikting, liksom. Det er vanskeleg å seie noko interesssant om dette stykket, for det var i grunnen vanskeleg å interessere seg for det.

Peter Ibbetson

Ekstremt sentimental soge med overnaturlege element eg for min del kjenner betre frå horrorlitteraturen. Det dreiar seg om to personar som møter kvarandre i draumane sine, sånn på ordentleg. Endå eit døme på at slikt som var populært i mellomkrigstida har svært avgrensa appell meir enn sytti år seinare. Den kvasialfabetiske avspelinga har elles spelt oss eit puss att: Førre stykke var frå eit motsett miljø av dette (USAnsk småby mot kontinental og engelsk overklasse), men jammen har ikkje båe to eit overnaturleg element. ingen av dei er på nokon måte morosame nok til at samanstellinga av dei blir særleg interessant, men når ein no først høyrer alt...

Private Lives

Sofistikert! Noël Coward-stykke om eit par som knapt får til å leve saman men ikkje kan tenkje seg å leve utan kvarandre. Kjenner ikkje originalen, men håper at den franske hotelier-karikaturen er ein karakter som vart tilsett (eller iallfall utvida) for å få stykket til å henge i hop på radio. Transcenderer elendig lydkvalitet. Denne gongen reklamerer elles Ernest Chappell for Campbells tomatJUS, og det fleire månader før den fantastiske tomathausten 1939 var eit faktum.

(Suppe)

På dette tidspunktet fall det seg sånn at eg fekk meg ein boks Campbell's kyllingsuppe. Just as sure as you like chicken, you'll like Campbell's chicken soup, nærmast syng Ernest Chappell. Janeiæveititjænei, seier eg. Det var nokre få pieces of tender chicken meat, men dei var lovleg små. Fluffy rice må ha blitt fjerna frå resepten ein gong i løpet av dei siste sytti åra, og det trur eg er synd. Stikk i strid med alt ein veit om boksemat var denne dessutan ikkje ein gong salt nok. 

Rabble in Arms

Myteskaping frå uavhengigheitskrigen. Tidvis svært vanskeleg å halde følgje med kva som blir sagt og kva som skjer, og sidan Benedict Arnold er ein figur vi på denne sida av atlanteren (les: eg) ikkje kjenner så godt blir det fort til at ein ramlar av lasset. Campbells grønsakssuppe er nesten eit måltid i seg sjøl, og neste veke skal dei spele Craig's Wife, stykket som på mystisk vis ramla ut av den kvasialfabetiske avspelingsrekkefølgja.

Rebecca

Den første sendinga etter at Campbell's tok til som sponsor, eller rettare etter at Campbell's hyra inn Mercury Theater on the Air til å drive vidare med det så vidt eg forstår etter måten tradisjonsrike radiosuppeteatret (eller supperadioteatret, om ein vil). Mykje av sendinga går med til innleiing, og det er Edwin C Hall (eller var det Hill?) som på vegner av Campbell ønsker Welles velkommen og let han framføre ei programerklæring. Rettnok først etter eit kort riss av den unge teatermannens oppsiktsvekkande triumfar, ikkje minst den vidgjetne radioframføringa av The War of the Worlds, ei sending som på det tidspunktet berre var fem-seks veker gammal. Kven skulle trudd at eit så fantasifullt stykk om ein invasjon frå Mars skulle ha slik ei makt over publikum at det fekk slike følgjer, spør Hill og skundar seg å føye til at Welles sjølsagt er svært lei seg for alt saman. 

Welles introduserer stykket ved å skryte av boka, love film produsert av David Selznick (les karakteristikken av han i My Lunches with Orson), kalle den kvinnelege hovudrolla for 1938s Scarlett O'Hara (på eit tidspunkt då ho endå først og fremst var romanfigur, sidan Tatt av vinden ikkje hadde premiere før i 39) og insistere på at det dei skal framføre er ei soge, ikkje eit stykke. Stykket er bra, men det er litt vanskeleg å forstå at Maxim de Winter greier å sjarmere forteljaren. Når soga er over opprettar dei jammen telefonisk kontakt med Daphne duMaurier, som seier det har vore moro. 

I tillegg til at dette openbart var ein fest å vere med på, er dette stykket i sanning ein nerdefest. Bernard Herrmann blir støtt kreditert som teatrets komponist så vel som dirigent, men denne gongen høyrest det verkeleg ut som han har skrive musikken. (Han brukte elles om att delar av det vi høyrer her i Jane Eyre på film i 1943, då med Welles som Rochester.) Selznickfilmen vart som alle veit Alfred Hitchcocks første USAnske film (og andre strake filmatisering av ein Daphne duMaurier-roman), og nett den filmskaparen skulle seinare få eit langt og kunstnarleg sett svært fruktbart samarbeid med nett Bernard Herrmann (endå om det var Franz Waxman som komponerte musikken til filmen hans).

Elles: I tillegg til Ernest Chappells vanlege mas om at Campbells supper er sunne og velsmakande og lagde på gamlemåten får vi denne gongen ein sober tale frå Edwin C Hall om korleis menneskelege verdiar er viktige når ein driv forretning, og at det berre er firma med gode verdiar som vinn i konkurransen. Vidare skryt Orson Welles av CBS og Campbell for å la han lage radio for vaksne. I tillegg seier han seg glad for at Margaret Sullivan har Campbells kylling- som si favorittsuppe. Hummer og kanari, altså.

(Suppe)

Kantarellsuppa til Campbells reklamerer med ny oppskrift. Har ikkje høyrt om denne suppa i radioteatret, men ganske god var ho. Kokt opp med mjølk istf vatn var ho nærmare ein jamn graut. Ikkje for salt, merkeleg nok.

Show Boat

Eg trur kanskje dette er eit sånt stykke som berre teaterfolk har glede av. Nostalgisk suppe om livet på og av ein teaterbåt som jamfør forfattarens eigen monolog etter at stykket er ferdigspelt "carries no message". Og kall meg gjerne ein overvintra hippie, men eg får ingen varme kjensler av eit teaterkompani som berre godtek det når sheriffen kjem om bord og nektar dei å ha anna enn heilkvite skodespelarar på scena, og neimen om eg trur på ei heltinne som let mannen spele vekk alt dei tener (rettnok i stor grad på hasardspel) gjennom tolv år. Den monologen til Edna Ferber etter framføringa er elles full av sjølmotseiingar.

(Suppe)

Er så innmari svolten for tida! Men no var det på tide med ei avveksling, så eg gjekk for ein klassikar frå den av kolonialane med det mest internasjonale utvalet: Ein boks red curry frå Aroy-D. Her må ein rettnok tilsetje kyllingen sjøl, men dette var verkeleg ei suppe som varma ein kveld eg fraus framfor PC-en. Ikkje så hot at eg fekk tårer i augo, men sterk nok til å gje god varme. Couscous var ei god erstatning for den tilrådde risen.

The Bad Man

Hem. Gammaldags farse tilsett banditt i rolla som mordarengel eller kva vi no skal seie. Alle snakkar fort og Bernard Herrmann legg seg tett opp mot den wacky Spike Jones-stilen. Ikkje påtrengande minneverdig. Kanskje det er fordi det er komedie Ernest Chappell kan reklamere for både hermetisert suppe av sesongens grønsaker og god gammaldags kylling?

The Citadel

Legedrama. I innleiinga vert det talt varmt om den unge idealistiske dokteren og dei interessante møta mellom hans høge ideal og dagleglivet (the workaday world), noko som mest fekk meg til å tru at det var reprise på Arrowsmith frå året før. Det var det ikkje, og denne er faktisk eit par hakk meir engasjerande. Om lag halvvegs kjem dessutan noko som føregrip filmkarriera til Welles: Ein montasjesekvens. Spesifikt ein tidskompresjon med musikk og snuttar av ulike handlingar som til saman fortel oss at det går nokre år, utan at ein voiceover treng å forklare noko. Stilig!

The Count of Monte Cristo

Eg kalte innleiinga til Huckleberry Finn ei fallitterklæring, og kunne sagt det same om det Welles seier før dette stykket. Det intrikate plottet er "God's vengeance on radio writers", og resultatet er "fifty-seven minutes' worth of The Count of Monte Cristo". Så vidt eg kan forstå gjennom den elendige lyden har forfattarane skilt seg frå oppgåva med æra intakt, for dette er verkeleg spennande greier. Eg liker gjennomgåande kioskromanklassikaradaptasjonane betre enn gjennomgangane av dei samtidige kioskromanane, har eg inntrykk av.

The Garden of Allah

Traurig! Langhenta! Syrete! Vekebladromanse!

The Glass Key

Hadde vel neppe allereide fått klassikarstatus, men det er tydeleg iallfall på introen at Dashiell Hammett var respektert. Trass i den låke lyden er det óg råd å høyre at denne Hammett-soga hadde sterk innverknad på til dømes Miller's Crossing. Veldig hardkokt, og det er fint å ha Welles i ei viktig birolle istf mannleg hovudrolle. Ned Beaumont har iallfall mykje meir integritet enn Hank Quinlan.

Dette er elles halvvegsmerket. Audible-pakka (som ikkje på noko vis er komplett og jamvel til låg pris viser seg å vere ein ripoff) varar i 60 timar og 40 minutt, og no har eg høyrt på 31 av desse timane. Eg har hatt det moro, og håper eg kan lokke andre til å rote fram nokre av desse stykka.

The Green Goddess

Moro. Ikkje det einaste stykket om korleis ei reise austover gir ny innsikt og visdom til kjempesiviliserte engelskmenn og USAnarar i denne pakka, men eit av dei betre i den forstand at det er ganske festleg. Humor og spenning, der altså. Nokså sofistikert.

The Hurricane

Den kvasialfabetiske avspelingsordenen fører enno ein gong til eit pussig samantreff. I The Green Goddess spelte Orson Welles rajahen av Rukh, og i The Hurricane er han guvernør på ei øy ikkje langt frå Tahiti. Dei to rollefigurane har, varsamt sagt, kvar sin leiingsfilosofi. Der rajahen er ein diktator som veit at han sit på folkets nåde og soleis held seg inne med prestepartiet, er guvernøren ein mann som ikkje viser nåde  idet han held seg strengt til reglane i kvart einaste høve. Båe ser forsåvidt ned på undersåttane sine, då, og båe må forhalde seg til kolonimakta på kvart sitt vis. The Hurricane er den mest sosialpornografiske av dei to, noble savages og alt. I Green Goddess er iallfall samtlege like usympatiske.

(suppe)

Dei frå Campbell har absolutt vore etande, men det har ikkje vore noko problem at dei er for smakfulle. Det engelske adjektivet er vel "bland". Dette er ikkje noko som treng uroe den som kjøper suppeboksar frå Aroy-D. Skal ein tru boksen, er tom yum (soupe au citronelle) middels sterk, men det må vere på ein skala der sterk er etsande. Sterk og syrleg nok til at Ernest Chappell sikkert hadde fått midtskill og flass.

The Magnificent Ambersons

No har det seg sånn at eg kjem til å komme tilbake til dette stykket i eit litt meir omfattande arbeid enn eit par avsnitt i ein bloggpost (ei innlevering i emnet tekststudier), eit arbeid som jamvel skal leverast som html og bli lagt ut her i lag med andre, liknande arbeid (første lenke er min tekst, andre er oversikt over mange tilsvarande). 

Lell: Som radioteater var dette umåteleg effektivt. Det er ikkje fritt for at ein god del eksposisjon blir levert som forteljar (og motsett boka har forteljaren fått eit ego), men her har Welles gått nådelaust til verks mot ein roman han etter alt å dømme var svært glad i. Major Amberson er så vidt nemnt, barneflokken hans er redusert med ein tredel og til og med Fanny Minafer er borte. Eugene Morgan har ein enno meir framståande plass som hovudperson nummer to enn i boka.

Uff, dette vart veldig innforstått. Stykket (og romanen det bygger på og filmen Welles lagde nokre få år seinare) handlar om lagnaden til ein by og ein framståande familie i denne byen parallelt med framvoksteren av bilindustrien. George Amberson Minafer er sistemann som veks opp med gamle pengar i ryggen, medan Eugene Morgan er bilfabrikant og meir av ein self-made man (og dessutan Georges mest sannsynlege svigerfar og kanskje stefar). George er på mange måtar ein ufyseleg type, og mange går rundt og håper at han skal få sin bekomst ein eller annan gong, og det får han jo på ein måte.

Jamvel om George er ein arrogant og breial type, oppfattar eg korkje romanen eller høyrespelet som usympatisk innstilte mot han. Det er jo ikkje hans skuld at han er fødd inn i det miljøet han trass alt er fødd inn i, og jamvel i fiksjonen er det vanleg å framheve miljøet. Likevel er det svært forfriskande å oppleve eit stykke med ein så usympatisk hovudperson, og som vanleg spelar Welles rolla svært overtydande.

Romanen var i si tid ein bestseljar, og med det in mente er det meir forståande at ei radioteatergruppe fann det tilstrekkeleg å lage ein sånn forkorta versjon som vel mest er til glede for folk som alt kjenner historia. Elles: Di oftare eg må høyre reklame for boksesuppe, di meir oppfattar eg desse reklameavbrota som unspeakably crass. Denne gongen må teatergruppa endåtil takke produsentane av Maxwell House kaffi for lånet av Walter Houston!

The Murder of Roger Ackroyd

SPOILERS, då veit du. Kanskje litt overraskande at ein åtti år gammal krimklassikar skal trenge ei slik åtvaring, men eg vil jo ugjerne øydeleggje for folk som er i same situasjon som eg.

Dette er altså den Agatha Christie-klassikaren (Doktoren mister en pasient) som liknar så forferdeleg på Stein Riverton-klassikaren Jernvognen (som kan lesast online eller til og med lastast ned som pdf frå bokhylla.no), med Hercule Poirot i rolla som Asbjørn Krag. (Siste reklame: Den som registrerer seg på ordflyt.no kan høyre Leif Dubard lese Jernvognen heilt gratis. God knall.) Elles er det å merke seg at dette er minst like mykje eit utstillingsvindauge for den eksentriske belgiske detektiven som det er eit mordmysterium. Orson Welles spelar sjølsagt både Poirot og doktor James Sheppard (som altså mister ein pasient) med, om ikkje nett innleving, så iallfall stor kraft.

The Patriot

Eg kan ikkje skjønne anna enn at Campbell's her let Mercury Theater bli lanseringshjelp for den nyaste boka til nobelprisvinnar Pearl S. Buck. Stykket er ei melodramatisk greie om ein ung kinesar som giftar seg med ein japanar og blir riven mellom kjærleiken til fedrelandet og kjærleiken til kone og born. Det verkar som om det dramatiske arbeidet har gått fort, og for ein gong skuld høyrer vi folk bomme på replikkane. Derimot er intervjuet med Pearl Buck etter stykket vel så bra som dei fleste liknande innslaga. Heldigvis har ikkje Ernest Chappell fått i oppdrag å selje Campbell's misosuppe.

Theodora Goes Wild!

Smart og vittig screwball. Loretta Young er makelaus som heltinna, og det er moro å høyre Welles få flekse skodespelartalentet i nye retningar som screwballhelt. Adaptasjonsarbeidet er gjort såpass bra at stykket hang godt saman, jamvel for meg som ikkje har sett filmen (med Irene Dunne og Melvyn Douglas) frå 1936 enno.

Things We Have

(Kvasialfabetisk rekkefølgje blir broten: There's Always a Woman hadde passa inn her. Amazonlista blir følgt ganske greit i det store og heile, men no "manglar" altså Craig's Wife og There's Always a Woman. Skal tru om dei dukkar opp?)

Jamvel kjent som American Cavalcade: Things We Have. For å ha gjort unna det verste: Ernest Chappell knyter an til stykket ved å vere glad for at historiske kjelder viser at nybyggjarar på det nordamerikanske kontinentet støtt har likt kylling, og er overtydd om at pionerane ville likt Campbells kyllingsuppe. Ja.

Elles er dette eit slags patriotisk lærestykke, ein leksjon i kva USA er for noko. Ikkje er det adaptert frå noko heller, men presentert som an original radio play by Orson Welles. Med rammeforteljinga og alt er det fridomshistoria presentert for eit barn, men særleg etter pausa vert det klart at dei fridomsheltane som blir hylla her er abolisjonistar (John Brown) og suffragettar (Susan B. Anthony). Mykje patos, sjølsagt, men progressivare greier enn ein ventar frå patriotisme.

Dessutan: Cornelia Otis Brown spelar alle kvinnerollene. Intervjuet etter stykket får meg til å tru at ho er gjest fordi ho er eit teaterfenomen og ikkje fordi ho er hollywoodstjerne. Fascinerande menneske, altså.


Tjue stykke er nok for ein post. Tredje del er her.

To bøker om Morrissey

Som alle andre er eg frykteleg glad i The Smiths, og då er det i grunnen vanskeleg å stille seg likegyldig til Morrissey. Eller, det er vanskeleg å vere uinteressert, då. Korkje soloplatene eller soloutspela hans har støtt vore like gode/vellukka/verdt å høyre på, men han har no levert ting det er uråd å ta frå han.

Og no ventar eg som alle andre på at sjølbiografien hans skal komme i handelen. Det vil sikkert vere mykje vi ikkje får svar på i den boka, men like sikkert er det at et kjem til å bli fengslande lesnad. Eg ville blitt overraska om ikkje det óg held høgare kvalitet enn dei to biografiane eg har lese dei siste dagane fram mot lansering

Mark Simpson: Saint Morrissey - a portrait of this charming man by an alarming fan (2003)

Bokomslag i fargar ser betre ut enn den grå kindleutgåva

Om det er vanskeleg for meg å stille meg likegyldig til Morrissey, er det tydelegvis uråd for Mark Simpson å stille seg så mykje som ambivalent. Eller for den delen ha ei anna oppfatning ENN (og ikkje berre om) Morrissey. Tittel og undertittel burde i grunnen vore åtvaring nok: Den som kallar boka si Saint Morrissey er mest programforplikta til å skrive ein hagiografi. Når forfattaren i undertittelen omtalar seg sjøl som ein alarming fan vert det jo vekt eit lite håp om at han har ei viss ironisk distanse til anten Morrissey og/eller seg sjøl, men der skuffar boka.

Morrissey skal ha sagt i eit intervju at alle spørsmål ein måtte ha om han ligg ferdig svarte på i songlyrikken hans. Dette er nok for Simpson, som brukar dette som påskott for å levere meir og mindre (ofte mindre) innsiktsfulle og tankevekkande tolkingar av Morrisseys tekstar og samtid. Som regel tøyger han strikken frykteleg langt. Og om eg hadde ei krone for kvar gong han med formlar a la in fact opphøyer sitt eige fyllerøyr til eksegese og katekisme over Morrisseys evangelium hadde eg heilt sikkert hatt råd til ein pils. Kanskje to. Kva med dette:

In fact, if the Iron Lady had embarked on a recording career instead of a political one, and somehow acquired the two attributes of the Northern Woman she lacked – a heart and a sense of humour – Morrissey might have written her fan mail instead of hate lyrics.

På eit tidspunkt går lesaren frå å prøve å få innsikt til å leite etter kokko gullkorn. Eg har lest boka, du treng ikkje.

Jesper Sørensen: Alle dage er som søndag - en dansk biografi om Morrissey (2009)

Variable greier, men med verdifullt stoff

Sørensen har óg fått med seg at "it's all in the lyrics" (og han bruker Simpson-boka som kjelde), men er mykje meir ryddig av seg. Første del av boka er ein nokså rein biografisk tekst med mykje av det ein saknar av faktaopplysningar. Andre del er intervju med ein del danske fans om kva Morrissey har hatt å seie for dei (ein fan er Helle Thorning Schmidt, på det tidspunktet enno ikkje statsminister), og tredje del er ein diskografi som verkar å vere komplett fram til og med Years of Refusal.

Som sagt: Ryddig. Keisamare lesnad enn den andre, men på den gode måten som kjem av at ein slepp å slå seg for panna heile tida. Det er tolkingar her óg, men det personlege hamnar heldigvis i bakgrunnen. Del to har rettnok ein del andre fans eksegesar, men det er i del tre boka nok er best. Og låkast. Kvar einaste song blir gjennomgått i denne seksjonen. Det gode: Nerdete faktaopplysningar om kven som skreiv og spelte og ikkje minst om kor Moz har teke den eine eller den andre tekstlina frå. Heilmaks. Det låke: Fortolkingar av tekstane. Så upersonlege at dei stadig vekk blir banale.

Ja. I skrivande stund er det ei veke til sjølbiografien kjem. Viss ikkje den er betre enn desse to, skal eg ete Mozipedia.

Kva drøymer han om?

Eit billass med radioteater og soupe du jour

Orson Welles, altså. Kane er faktisk så god som dei seier, og herregud for ein fengslande mann. For ikkje så forbaska lenge sidan kom det ut ei ny, herleg sladderbok der samtalane mellom Welles og Henry Jaglom frå Welles' siste leveår var transkriberte, og det var sjølsagt ein fest å lese, ikkje berre på grunn av det som stod om John Houseman, Welles' medsamansvorne i Mercury Theatre-perioden.

Så mykje av ein fest at å kjøpe seksti timar med radioteater signert Orson Welles verka som den best tenkjelege måten å disponere tjue kroner (medlemsprisen på audible.com: $2,95) på. Diverre får ein ikkje alt for tjue kroner. Til no har eg berre funne alfabetiske innhaldslister over The Ultimate Collection, og ettersom stykka korkje blir presenterte alfabetisk eller kronologisk er ei alfabetisk liste knapt brukande til fyllmasse.

Eg trudde ærleg talt eg skulle bruke vinter og vår på å høyre gjennom Orson Welles the ultimate collection, litt sånn du veit høyre eit stykke no og eit stykke då innimellom alle lydbøkene. Men så viste det seg at eg prøver å gå så lange turar som råd åleine for å få med meg meir av alle desse gilde radioprogramma.

Di meir eg høyrer, di meir får eg kjensla av at det er meir å glede seg til, forresten. Det gjekk nyleg opp for meg at eg snart får høyre ei dramatisering av The Magnificent Ambersons, og om ikkje det er grunn til å sjå om att filmen, lese boka og kvifor ikkje ei bok eller to om filmen, så veit ikkje eg riktig.

Well, eg tek det på meg å lage ei skikkeleg liste. De kan takke meg seinare, for det kjem til å ta tid. Her er ho, med kvart som eg høyrer stykka:

Avspelingsrekkefølgje

1. A Tale of Two Cities (25 juli 1938)
2. Abraham Lincoln (15 august 1938)
3. Around the World in 80 Days (23 oktober 1938)
4. A Christmas Carol (23 desember 1938)
5. A Christmas Carol (24 desember1939)
6. Ah, Wilderness! (17 desember 1939)
7. Algiers (8 oktober 1939)
8. Arrowsmith (3 februar 1939)
9. Beau Geste (17 februar 1939)
10. Counselor-at-Law (6 januar 1939)
11. Dinner at Eight (18 februar 1940)
12. Dodsworth (26 november 1939)
13. Escape (15 oktober 1939)
14. Huckleberry Finn (17 mars 1940)
15. I Lost my Girlish Laughter (27 januar 1939)
16. It Happened One Night (28 januar 1940)
17. June Moon (24 mars 1940)
18. Liliom (22 oktober 1939)
19. Lost Horizon (3 desember 1939)
20. Mr Deeds Goes to Town (11 februar 1940)

1-3 er forsåvidt i same rekkefølgje som i amazon-lista, men der har dei Mercury Theatre som overordna tittel. 4-? vart sendte under programposten Campbell Playhouse (fordi suppefabrikanten Campbell's vart tilknytta som fast sponsor).

Mellom 10 og 11 blir elles den kvasialfabetiske avspelingsrekkefølgja broten, Craig's Wife skulle vore spelt mellom Couselor-at-Law og Dinner at Eight. Kanskje det er eit anna prinsipp avspelingsrekkefølgja er ordna etter? Eg legg merke til at to titlar på rad inneheld preposisjonen at. Hmmm...

Og ærleg talt: Det går jo godt an å legge til litt meir enn tittel.

Liste med kommentarar:

A Tale of Two Cities

Eg kjenner det er litt leit at eg ikkje har lest nok Dickens, for denne dramatiseringa går nok gjennom med harelabb. Det manglar så mykje bakgrunn at det blir vrient å få kjensler for folka. Trur nesten ikkje denne dramatiseringa gjeld som spoilers ein gong.

Oppdatering etter meir enn eit år (desember 2014)!
No har eg nyleg høyrt både ei opplesing av romanen og spelt denne adaptasjonen i reprise. Nokre kommentarar: Eg er framleis ikkje sikker på om adaptasjonen gjeld som spoilers, mykje fordi det han er så effektiv. Det kan ha vore ei betre lydfil eg kom over denne gongen eller det kan vere at eg hadde ein ide om kva eg venta, men no gjekk det iallfall an å kjenne att replikkane. Eg trur utvalet av hendingar vanskeleg kunne vore betre, og omstokkinga på tidsplanet verka naudsynt for å få stykket til å gå opp. JA, store ting frå romanen blir avslørt, men NEI, det manglar så mykje (og ikkje berre bakgrunn) at ein som høyrer denne først vil få ein del overraskingar av boka. Når det er sagt: Boka har ikkje gjort meg til nokon større Dickens-fan enn eg var før.

Abraham Lincoln

Vanskeleg å sjå for seg at nokon kan ha gjort eit betre utval av hendingar i denne dramatiseringa av Lincolns liv, jamvel om det nok er ein del som er fri fantasi (Dømesvis var visst ikkje ekteskapet med Mary Todd så veldig kjærleg, etter det eg har forstått). Skikkeleg god myteskaping, med Shakespearesitat og alt.

Around the World in 80 Days

Veldig bra! Elendig lydkvalitet, men du verden for eit radiodrama! Smart og vellukka utval av hendingar frå romanen og svært god bruk av lydeffektar og musikk. Bernard Herrmann er kreditert som dirigent, skal tru om han gjorde effektane óg? (neppe) Welles eiga rolletolking viser tydeleg at Fogg er ein fransk parodi på ein engelsk gentleman og at Welles har fleire stemmer enn bulderet vi er vane med å høyre. Veka etter denne Jules Verne-adaptasjonen fekk radiopublikummet høyre den seinare så vidgjetne dramatiseringa av HG Wells' The War of the Worlds.

A Christmas Carol (1938)

Welles som Scrooge er vikar for Lionel Barrymore. Han spelar både den redde og den gjerrige gamlingen svært overtydande. Kjenslevar bruk av julesongar, dirigert av Herrmann. Det vert nemnt at dette er Campbells fjerde år på rad med denne julesoga som julesending, Welles gjerde den femte óg. Lurer fælt på åssen dei tre første var. Joseph Cotten som Scrooges nevø.

A Christmas Carol (1939)

Lionel Barrymore er tilbake og gjer ein god figur, forsiktig sagt. (Eit radiopublikum kjenner han godt i denne rolla når han sju år seinare spelar den like gjerrige gamle knarken Henry F. Potter i It's a Wonderful Life.) Stykket er endra bittelitt frå sist, iallfall er scena med vaskekona som stampar likskjorta til Scrooge klipt vekk, og eg har intrykk av at Barrymore får meir taletid til å presentere eksposisjon.

Ah, Wilderness!

Det der med kvasialfabetisk rekkefølgje fører til sånne rare situasjonar som at sendinga frå jolekvelden 1939 blir følgt av sendinga frå veka før. Særleg sidan lydfilene sluttar med å annonsere kva som blir spelt neste veke. Lei uvane å berre så vidt nemne tittelen på stykket før reklamepausa, særleg med tanke på at kapitla i mp3-settet ikkje er namngjevne. Iallfall er dette stykket det første i denne innpakkinga som går føre seg på 1900-talet, og det skil seg frå dei vi ha høyrt til no ved å ikkje vere adaptert frå ein roman eller livet og gjerninga til ein president. Eg hadde så nær sagt tvert om, dette er ei forkorta utgåve av eit (premiert) teaterstykke av Eugene O'Neill. Der dei første seks stykka har vore eksotiske, kanskje litt outrerte og i det heile nokså grandiose greier, er dette såpass heimleg at den 23 år gamle Orson Welles spelar ein ung mann i ferd med å bli vaksen i staden for ein utgammal gjerrigknark eller eksentrisk gentleman. Forfriskande på så mange måtar, truverdig, realistisk og alt.

Algiers

Eksotisk igjen. Adaptasjon av filmen med same namn (John Cromwell, 1938), i sin tur ei nyinnspeling av Pepe le moko (Julien Duvivier, 1937). Welles spelar rolla til Jean Gabin og Charles Boyer. Som den fatale femmen møter vi jammen meg Paulette Goddard, den dåverande Fru Chaplin. (Les for all del My Lunches with Orson, ikkje minst på grunn av sladderet om Chaplin og karakteristikken av Goddard.) Stykket er alt ein kan ønske seg av ei slik radiooppsetting, det er spennande, velspelt og kompakt. Iallfall eg får hug til å sjå om att Duvivier-filmen. Og, sidan Campbell's soups gjer så mykje ut av sponsoratet sitt, blir eg fysen på hønsesuppe, som er soupe du jour.

Arrowsmith

Adaptasjon av ein legeroman, av alle ting. Helen Hayes gjer rolla frå filmen om att og det er godt radioteaterhandverk, men ikkje nokon klassikar akkurat. Martin Arrowsmith ser tilbake på forskarlivet i flashback på veg opp midtgangen for å motta nobelprisen i medisin. Spoiler: Han finn ei vaksine mot byllepest men mister kona. Soupe du jour: Tomat, men Campbell's vil óg at du skal prøve selleri-, asparges- og ei grønsakssuppe til, "praktisk talt eit måltid i seg sjøl", og viss du sper ut boksen med mjølk istf vatn blir suppa meir næringsrik og det ville sikkert dokteren ha likt.

Beau Geste

Romanen Beau Geste (av P.C. Wren, 1924) var alt filmatisert fleire gonger då Mercury Theatre lagde denne oppsetninga, med sjølvaste Laurence Olivier og sjølvaste Noah Beery som gjestestjerner. Skikkeleg ripping yarn, sånn gutebok om chevalerske engelskmenn i framandlegionen. Ser appellen, altså.

Counselor-at-Law

Eg hadde så nær sagt rettssalsdrama, men det er no meir av eit advokatkontordrama. Denne gongen har teaterensemblet med seg ein skytsengel i studio for å syte for at dei ikkje gjer for mange feil med tanke på juridiske spissfindigheiter. Spennande stykke om ein advokat som ein gong gjorde sitt til å la nåde gå for rett og no ser ut til å hamne i klemma for det. Lydkvaliteten er ikkje noko særleg. I den første scena er det så godt som umogleg å få med seg kva som blir sagt, men heldigvis tek dette seg opp. Soupe du jour: Chicken. Den bør du ha mange boksar av i huset, for likar du kylling, elskar du natulegvis kyllingsuppe.

Dinner at Eight

Med Hedda Hopper og Lucille Ball mellom gjestestjernene. Sosietetsforviklingar rundt ein middag, etter måten bitande. Orson Welles spelar to roller sjøl, den som Larry Renault kunne kanskje ha blitt brukt mot han førti år seinare. Det særaste med denne sendinga: Hedda Hopper var nok meir kjent som sosietetsspaltist enn som skodespelar, og etter at sjølve stykket er ferdig er det sett i scene ein real catfight der Marjorie Rambeau går i strupen på Hopper, og når Lucille Ball blir beden om å roe gemytta er det ho som tek innersvingen. Kvinne er kvinne verst, liksom. Etter dette er det som om den vanlegvis så manusbundne Welles mister tråden, og slutten av sendinga høyrest verkeleg ufokusert og improvisert ut. Campbell held seg klokeleg unna koplingar til stykket når dei tilrår tomat-, erte-, selleri- og aspargessuppe, særleg næringsrike viss du sper ut med mjølk istf vatn.

Dodsworth

Det er greit å starte in medias res, men her har eg grunn til å tru at det manglar ein del. Sendinga varer tre kvarter og er utan intro. Og eg veit ikkje om det gjer så mykje. Du veit åssen det liksom er sjarmerande dei første to-tre gongene Ernest Chapell frå Campbell vender seg til kvinnene som høyrer på for å få dei til å varme opp kjøpesuppe til mennene sine? Litt sånn retro? Sjølsagt er det desse reklameinnslaga som er dei mest eklatante prova på eit utdatert kjønsrollemønster, men dette stykket kom ganske nære i skildringa av ekteskapeleg lukke og ulukke. Tendensar ein har lagt merke til i Arrowsmith og Counselor-at-Law og litt sånn her og der tek overhand her. Stykket er i seg sjøl såpass trivielt at detta retrogreiene i grunnen ikkje er så veldig moro lenger.

Escape

Til dels svært dårleg lyd (særleg mot slutten er det rein graut), men eit engasjerande og gøyalt stykke der Orson Welles spelar ein kar som blir dømt for aktlaust drap og rømmer frå fengsel. Knakande god underhaldning, sjøl om slutten ikkje er heilt tilfredsstillande. Stykket er av John Galsworthy, nobelprisvinnar i litteratur i 1932 for Forsyte-sagaen. Soupe du jour: Tomat, og 1939 skal ha vore eit særleg godt tomatår.

Huckleberry Finn

Slåande skilnad i lydkvalitet, iallfall. Tippar det har noko med prestisje å gjere, det er iallfall ikkje sånn at nokon har sytt for kjærleg restaurering av dette, det aller beste stykket Campbell Playhouse spelte. Fordi, øh, som adaptasjon er ikkje dette rare greiene. Innleiinga er meir og mindre ei falitterklæring, rettnok støtta av Mark Twains eige føreord, men lell. Og Jackie Cooper er ikkje det beste med stykket, endå om han er den einaste som er namngjeven.

I Lost my Girlish Laughter

Hollywoodsatire. Elendig lyd, og når karakterane innimellom skal snakke i telefon og sånt blir det mest uråd å oppfatte noko. Det som er høyrbart er heldigvis kjempefestleg. For det første går Hollywoodsatire aldri av moten, og for det andre var det på dette tidspunktet stadig over eit år til Orson Welles skulle lage tidenes beste film evver. Rolla hans er ein parodi på ein studiosjef som trampar over skodespelarane, regissøren og særleg forfattaren. Når vi veit litt om kva Welles sjøl kom til å bli utsett for i åra som følgte får den i grunn og botn joviale parodien her ein ekstra dimensjon. Kjempebra tittel, diverre kjem det ikkje tydeleg fram i løpet av stykket kven som ikkje finn låtten sin lenger og kor ho har lagt han.

It Happened One Night

Frykteleg lyd. Med William Powell i Clark Gable-rolla! Og han gjer ein god figur, men dette er vel kanskje det stykket sidan Tale of Two Cities der det kjem klårast fram at tidsramma, maks ein time, kan vere ei tvangstrøye. Dei viktige augneblikka som gjer romansen truverdig har rett og slett ikkje blitt med, og då blir dette radioteaterstykket først og fremst ein hugslapp for oss som har sett filmen. Men Powell er kjempegod, og Welles sjøl får iallfall meg til å tenkje på Eugene Pallette i Walter Connolly-rolla. (dessutan: Eg har alt gløymt i kva for stykke eg høyrte Cocktails for Two, men her kjem iallfall The Man on the Flying Trapeze og markerer andre gong i settet vi høyrer låter som er forbundne med Spike Jones) Soupe du jour: Det hendte ein kveld ved eit middagsbord at ei kone tilstod å ha outsourca suppekokinga til Campbell, og at mannen hennar sa at det kunne ho godt halde fram med, for det skvipet ho pla servere burde skamme seg. Neidå. Jaudå.

June Moon

Med Jack Benny som gjestestjerne, eller skal vi kanskje seie at Jack Benny tek over Campbell Playhouse. Det er ikkje det at han trer inn i rolla så mykje som at rolla er ei orsaking til å la Jack Benny utfalde seg. Ein forstår godt at han var radiostjerne. Ekstra artig når ein tenkjer på den filmrolla han er mest kjent for, nemleg som Josef Tura i To Be or Not to Be. (ekstra nerdete: Gjestestjerna i førre stykke hadde vore gift med Carole Lombard, seinare skulle Jack Benny spele mannen til rolla til Carole Lombard i nett To Be or Not to Be).

Liliom

Tåreperse! Eg merkar at eg har større problem med konebankinga enn det høyrest ut til at Helen Hayes har, men dette er ei engasjerande forkorting av eit stykke Fritz Lang filmatiserte nokre år før. Det absolutt finaste med dette sporet er innleiinga og avslutninga. I starten held Welles ein tale som er eit forsvar for fantasien, og når eg høyrer på får eg mest hug til å transkribere det og attgje det ordrett her på bloggen. På slutten annonserer han (naturleg nok) neste vekes stykke, som er Welles eigen adaptasjon av Booth Tarkingtons roman The Magnificent Ambersons. Det einaste han gjer er å lese frå første kapittel av romanen, og det skin tydeleg gjennom at dette er eit arbeid han gjer fordi han elskar romanen. Den som vil kan jo laste ned boka frå Project Gutenberg og lese henne sjøl, men stol på meg når eg seier at den rike prosaen i nett dette kapitlet knapt inneheld noko som let seg dramatisere for radio. Fantastisk tids- og miljøskildring, altså, men det er knapt ein replikk som gir dramatikaren orsaking til å hekte på litt eksposisjon. Det er ikkje til å undrast over at Welles berre nokre få år seinare brukte den same romanen som grunnlag for den vanskelege andrefilmen, kulissar og kostyme har liksom litt meir for seg på kino enn på radio. Eg skal jo ikkje love noko, men eg har pt komme eit godt stykke ut i romanen og ventar både filmen (det er mange år sidan sist) og VF Perkins' vesle bok om han i posten. 

Lost Horizon

Katastrofal lydkvalitet.  Stundom vil ei god forteljing transcendere den tekniske kvaliteten, men så har ikkje skjedd her. Kanskje eg får betre inntrykk av soga viss eg ein gong ser Frank Capras filmatisering av henne, kanskje ikkje. Det er iallfall lydkvalitet av denne typen som får meg til å tenkje at jamvel 20 kroner er for ein rip-off å rekne. Eg har nemleg med kvart oppdaga at alle desse stykka ligg tilgjengeleg gratis og lovleg på nett. No er det ikkje slik at eg ikkje unnar folk å tene pengar på slikt, men då må det vere eit krav at dei tilfører ein meirverdi (sånn som til dømes dei to HP Lovecraft-omnibusane eg nemnte i den aller første posten på bloggen), og det einaste eg kan sjå at amazon/audible har gjort med dette materialet er å samle det og konvertere det til eit proprietært format, slik at eg må logge meg inn i mitt eige bibliotek for å få høyre det. Det ligg faen ikkje føre så mykje som ei liste over innhaldet i avspelingsrekkefølgje! På hi sida har dette materialet så stor potensiell verdi at nok oppussing av lydbiletet til at replikkane konsekvent let seg skjelne frå bakgrunnsstøyen ville vore nok til å rettferdiggjere ein stivare pris.

Mr Deeds Goes to Town

Kvasialfabetisk avspelingsrekkefølgje slår til igjen: To stykke på rad er dramatiseringar av Frank Capra-filmar. (Og berre June Moon og Liliom ligg mellom Lost Horizon og It Happened One Night). Så populistisk er stykket at Ernest Chappell må påkalle Voltaire for å introdusere suppesnakket sitt: Den beste boka i verda, sa visst Voltaire, vil vere ei bok med oppskrift på suppe. I så fall ville nok Voltaire ha likt seg på prøvekjøkenet til Campbells, der Number One Book inneheld den til kvar tid nyaste versjonen av dei stadig meir raffinerte oppskriftene på alle dei suppene folk er så glade i. Av liknande stykke/filmar må eg elles seie eg likar The Hudsucker Proxy og Nothing Sacred om lag ti million gongar betre.


Jah. Tjue stykke er vel nok til ein bloggpost. Neste bolk er alt godt i gang her.