Eit billass med radioteater og soupe du jour

Orson Welles, altså. Kane er faktisk så god som dei seier, og herregud for ein fengslande mann. For ikkje så forbaska lenge sidan kom det ut ei ny, herleg sladderbok der samtalane mellom Welles og Henry Jaglom frå Welles' siste leveår var transkriberte, og det var sjølsagt ein fest å lese, ikkje berre på grunn av det som stod om John Houseman, Welles' medsamansvorne i Mercury Theatre-perioden.

Så mykje av ein fest at å kjøpe seksti timar med radioteater signert Orson Welles verka som den best tenkjelege måten å disponere tjue kroner (medlemsprisen på audible.com: $2,95) på. Diverre får ein ikkje alt for tjue kroner. Til no har eg berre funne alfabetiske innhaldslister over The Ultimate Collection, og ettersom stykka korkje blir presenterte alfabetisk eller kronologisk er ei alfabetisk liste knapt brukande til fyllmasse.

Eg trudde ærleg talt eg skulle bruke vinter og vår på å høyre gjennom Orson Welles the ultimate collection, litt sånn du veit høyre eit stykke no og eit stykke då innimellom alle lydbøkene. Men så viste det seg at eg prøver å gå så lange turar som råd åleine for å få med meg meir av alle desse gilde radioprogramma.

Di meir eg høyrer, di meir får eg kjensla av at det er meir å glede seg til, forresten. Det gjekk nyleg opp for meg at eg snart får høyre ei dramatisering av The Magnificent Ambersons, og om ikkje det er grunn til å sjå om att filmen, lese boka og kvifor ikkje ei bok eller to om filmen, så veit ikkje eg riktig.

Well, eg tek det på meg å lage ei skikkeleg liste. De kan takke meg seinare, for det kjem til å ta tid. Her er ho, med kvart som eg høyrer stykka:

Avspelingsrekkefølgje

1. A Tale of Two Cities (25 juli 1938)
2. Abraham Lincoln (15 august 1938)
3. Around the World in 80 Days (23 oktober 1938)
4. A Christmas Carol (23 desember 1938)
5. A Christmas Carol (24 desember1939)
6. Ah, Wilderness! (17 desember 1939)
7. Algiers (8 oktober 1939)
8. Arrowsmith (3 februar 1939)
9. Beau Geste (17 februar 1939)
10. Counselor-at-Law (6 januar 1939)
11. Dinner at Eight (18 februar 1940)
12. Dodsworth (26 november 1939)
13. Escape (15 oktober 1939)
14. Huckleberry Finn (17 mars 1940)
15. I Lost my Girlish Laughter (27 januar 1939)
16. It Happened One Night (28 januar 1940)
17. June Moon (24 mars 1940)
18. Liliom (22 oktober 1939)
19. Lost Horizon (3 desember 1939)
20. Mr Deeds Goes to Town (11 februar 1940)

1-3 er forsåvidt i same rekkefølgje som i amazon-lista, men der har dei Mercury Theatre som overordna tittel. 4-? vart sendte under programposten Campbell Playhouse (fordi suppefabrikanten Campbell's vart tilknytta som fast sponsor).

Mellom 10 og 11 blir elles den kvasialfabetiske avspelingsrekkefølgja broten, Craig's Wife skulle vore spelt mellom Couselor-at-Law og Dinner at Eight. Kanskje det er eit anna prinsipp avspelingsrekkefølgja er ordna etter? Eg legg merke til at to titlar på rad inneheld preposisjonen at. Hmmm...

Og ærleg talt: Det går jo godt an å legge til litt meir enn tittel.

Liste med kommentarar:

A Tale of Two Cities

Eg kjenner det er litt leit at eg ikkje har lest nok Dickens, for denne dramatiseringa går nok gjennom med harelabb. Det manglar så mykje bakgrunn at det blir vrient å få kjensler for folka. Trur nesten ikkje denne dramatiseringa gjeld som spoilers ein gong.

Oppdatering etter meir enn eit år (desember 2014)!
No har eg nyleg høyrt både ei opplesing av romanen og spelt denne adaptasjonen i reprise. Nokre kommentarar: Eg er framleis ikkje sikker på om adaptasjonen gjeld som spoilers, mykje fordi det han er så effektiv. Det kan ha vore ei betre lydfil eg kom over denne gongen eller det kan vere at eg hadde ein ide om kva eg venta, men no gjekk det iallfall an å kjenne att replikkane. Eg trur utvalet av hendingar vanskeleg kunne vore betre, og omstokkinga på tidsplanet verka naudsynt for å få stykket til å gå opp. JA, store ting frå romanen blir avslørt, men NEI, det manglar så mykje (og ikkje berre bakgrunn) at ein som høyrer denne først vil få ein del overraskingar av boka. Når det er sagt: Boka har ikkje gjort meg til nokon større Dickens-fan enn eg var før.

Abraham Lincoln

Vanskeleg å sjå for seg at nokon kan ha gjort eit betre utval av hendingar i denne dramatiseringa av Lincolns liv, jamvel om det nok er ein del som er fri fantasi (Dømesvis var visst ikkje ekteskapet med Mary Todd så veldig kjærleg, etter det eg har forstått). Skikkeleg god myteskaping, med Shakespearesitat og alt.

Around the World in 80 Days

Veldig bra! Elendig lydkvalitet, men du verden for eit radiodrama! Smart og vellukka utval av hendingar frå romanen og svært god bruk av lydeffektar og musikk. Bernard Herrmann er kreditert som dirigent, skal tru om han gjorde effektane óg? (neppe) Welles eiga rolletolking viser tydeleg at Fogg er ein fransk parodi på ein engelsk gentleman og at Welles har fleire stemmer enn bulderet vi er vane med å høyre. Veka etter denne Jules Verne-adaptasjonen fekk radiopublikummet høyre den seinare så vidgjetne dramatiseringa av HG Wells' The War of the Worlds.

A Christmas Carol (1938)

Welles som Scrooge er vikar for Lionel Barrymore. Han spelar både den redde og den gjerrige gamlingen svært overtydande. Kjenslevar bruk av julesongar, dirigert av Herrmann. Det vert nemnt at dette er Campbells fjerde år på rad med denne julesoga som julesending, Welles gjerde den femte óg. Lurer fælt på åssen dei tre første var. Joseph Cotten som Scrooges nevø.

A Christmas Carol (1939)

Lionel Barrymore er tilbake og gjer ein god figur, forsiktig sagt. (Eit radiopublikum kjenner han godt i denne rolla når han sju år seinare spelar den like gjerrige gamle knarken Henry F. Potter i It's a Wonderful Life.) Stykket er endra bittelitt frå sist, iallfall er scena med vaskekona som stampar likskjorta til Scrooge klipt vekk, og eg har intrykk av at Barrymore får meir taletid til å presentere eksposisjon.

Ah, Wilderness!

Det der med kvasialfabetisk rekkefølgje fører til sånne rare situasjonar som at sendinga frå jolekvelden 1939 blir følgt av sendinga frå veka før. Særleg sidan lydfilene sluttar med å annonsere kva som blir spelt neste veke. Lei uvane å berre så vidt nemne tittelen på stykket før reklamepausa, særleg med tanke på at kapitla i mp3-settet ikkje er namngjevne. Iallfall er dette stykket det første i denne innpakkinga som går føre seg på 1900-talet, og det skil seg frå dei vi ha høyrt til no ved å ikkje vere adaptert frå ein roman eller livet og gjerninga til ein president. Eg hadde så nær sagt tvert om, dette er ei forkorta utgåve av eit (premiert) teaterstykke av Eugene O'Neill. Der dei første seks stykka har vore eksotiske, kanskje litt outrerte og i det heile nokså grandiose greier, er dette såpass heimleg at den 23 år gamle Orson Welles spelar ein ung mann i ferd med å bli vaksen i staden for ein utgammal gjerrigknark eller eksentrisk gentleman. Forfriskande på så mange måtar, truverdig, realistisk og alt.

Algiers

Eksotisk igjen. Adaptasjon av filmen med same namn (John Cromwell, 1938), i sin tur ei nyinnspeling av Pepe le moko (Julien Duvivier, 1937). Welles spelar rolla til Jean Gabin og Charles Boyer. Som den fatale femmen møter vi jammen meg Paulette Goddard, den dåverande Fru Chaplin. (Les for all del My Lunches with Orson, ikkje minst på grunn av sladderet om Chaplin og karakteristikken av Goddard.) Stykket er alt ein kan ønske seg av ei slik radiooppsetting, det er spennande, velspelt og kompakt. Iallfall eg får hug til å sjå om att Duvivier-filmen. Og, sidan Campbell's soups gjer så mykje ut av sponsoratet sitt, blir eg fysen på hønsesuppe, som er soupe du jour.

Arrowsmith

Adaptasjon av ein legeroman, av alle ting. Helen Hayes gjer rolla frå filmen om att og det er godt radioteaterhandverk, men ikkje nokon klassikar akkurat. Martin Arrowsmith ser tilbake på forskarlivet i flashback på veg opp midtgangen for å motta nobelprisen i medisin. Spoiler: Han finn ei vaksine mot byllepest men mister kona. Soupe du jour: Tomat, men Campbell's vil óg at du skal prøve selleri-, asparges- og ei grønsakssuppe til, "praktisk talt eit måltid i seg sjøl", og viss du sper ut boksen med mjølk istf vatn blir suppa meir næringsrik og det ville sikkert dokteren ha likt.

Beau Geste

Romanen Beau Geste (av P.C. Wren, 1924) var alt filmatisert fleire gonger då Mercury Theatre lagde denne oppsetninga, med sjølvaste Laurence Olivier og sjølvaste Noah Beery som gjestestjerner. Skikkeleg ripping yarn, sånn gutebok om chevalerske engelskmenn i framandlegionen. Ser appellen, altså.

Counselor-at-Law

Eg hadde så nær sagt rettssalsdrama, men det er no meir av eit advokatkontordrama. Denne gongen har teaterensemblet med seg ein skytsengel i studio for å syte for at dei ikkje gjer for mange feil med tanke på juridiske spissfindigheiter. Spennande stykke om ein advokat som ein gong gjorde sitt til å la nåde gå for rett og no ser ut til å hamne i klemma for det. Lydkvaliteten er ikkje noko særleg. I den første scena er det så godt som umogleg å få med seg kva som blir sagt, men heldigvis tek dette seg opp. Soupe du jour: Chicken. Den bør du ha mange boksar av i huset, for likar du kylling, elskar du natulegvis kyllingsuppe.

Dinner at Eight

Med Hedda Hopper og Lucille Ball mellom gjestestjernene. Sosietetsforviklingar rundt ein middag, etter måten bitande. Orson Welles spelar to roller sjøl, den som Larry Renault kunne kanskje ha blitt brukt mot han førti år seinare. Det særaste med denne sendinga: Hedda Hopper var nok meir kjent som sosietetsspaltist enn som skodespelar, og etter at sjølve stykket er ferdig er det sett i scene ein real catfight der Marjorie Rambeau går i strupen på Hopper, og når Lucille Ball blir beden om å roe gemytta er det ho som tek innersvingen. Kvinne er kvinne verst, liksom. Etter dette er det som om den vanlegvis så manusbundne Welles mister tråden, og slutten av sendinga høyrest verkeleg ufokusert og improvisert ut. Campbell held seg klokeleg unna koplingar til stykket når dei tilrår tomat-, erte-, selleri- og aspargessuppe, særleg næringsrike viss du sper ut med mjølk istf vatn.

Dodsworth

Det er greit å starte in medias res, men her har eg grunn til å tru at det manglar ein del. Sendinga varer tre kvarter og er utan intro. Og eg veit ikkje om det gjer så mykje. Du veit åssen det liksom er sjarmerande dei første to-tre gongene Ernest Chapell frå Campbell vender seg til kvinnene som høyrer på for å få dei til å varme opp kjøpesuppe til mennene sine? Litt sånn retro? Sjølsagt er det desse reklameinnslaga som er dei mest eklatante prova på eit utdatert kjønsrollemønster, men dette stykket kom ganske nære i skildringa av ekteskapeleg lukke og ulukke. Tendensar ein har lagt merke til i Arrowsmith og Counselor-at-Law og litt sånn her og der tek overhand her. Stykket er i seg sjøl såpass trivielt at detta retrogreiene i grunnen ikkje er så veldig moro lenger.

Escape

Til dels svært dårleg lyd (særleg mot slutten er det rein graut), men eit engasjerande og gøyalt stykke der Orson Welles spelar ein kar som blir dømt for aktlaust drap og rømmer frå fengsel. Knakande god underhaldning, sjøl om slutten ikkje er heilt tilfredsstillande. Stykket er av John Galsworthy, nobelprisvinnar i litteratur i 1932 for Forsyte-sagaen. Soupe du jour: Tomat, og 1939 skal ha vore eit særleg godt tomatår.

Huckleberry Finn

Slåande skilnad i lydkvalitet, iallfall. Tippar det har noko med prestisje å gjere, det er iallfall ikkje sånn at nokon har sytt for kjærleg restaurering av dette, det aller beste stykket Campbell Playhouse spelte. Fordi, øh, som adaptasjon er ikkje dette rare greiene. Innleiinga er meir og mindre ei falitterklæring, rettnok støtta av Mark Twains eige føreord, men lell. Og Jackie Cooper er ikkje det beste med stykket, endå om han er den einaste som er namngjeven.

I Lost my Girlish Laughter

Hollywoodsatire. Elendig lyd, og når karakterane innimellom skal snakke i telefon og sånt blir det mest uråd å oppfatte noko. Det som er høyrbart er heldigvis kjempefestleg. For det første går Hollywoodsatire aldri av moten, og for det andre var det på dette tidspunktet stadig over eit år til Orson Welles skulle lage tidenes beste film evver. Rolla hans er ein parodi på ein studiosjef som trampar over skodespelarane, regissøren og særleg forfattaren. Når vi veit litt om kva Welles sjøl kom til å bli utsett for i åra som følgte får den i grunn og botn joviale parodien her ein ekstra dimensjon. Kjempebra tittel, diverre kjem det ikkje tydeleg fram i løpet av stykket kven som ikkje finn låtten sin lenger og kor ho har lagt han.

It Happened One Night

Frykteleg lyd. Med William Powell i Clark Gable-rolla! Og han gjer ein god figur, men dette er vel kanskje det stykket sidan Tale of Two Cities der det kjem klårast fram at tidsramma, maks ein time, kan vere ei tvangstrøye. Dei viktige augneblikka som gjer romansen truverdig har rett og slett ikkje blitt med, og då blir dette radioteaterstykket først og fremst ein hugslapp for oss som har sett filmen. Men Powell er kjempegod, og Welles sjøl får iallfall meg til å tenkje på Eugene Pallette i Walter Connolly-rolla. (dessutan: Eg har alt gløymt i kva for stykke eg høyrte Cocktails for Two, men her kjem iallfall The Man on the Flying Trapeze og markerer andre gong i settet vi høyrer låter som er forbundne med Spike Jones) Soupe du jour: Det hendte ein kveld ved eit middagsbord at ei kone tilstod å ha outsourca suppekokinga til Campbell, og at mannen hennar sa at det kunne ho godt halde fram med, for det skvipet ho pla servere burde skamme seg. Neidå. Jaudå.

June Moon

Med Jack Benny som gjestestjerne, eller skal vi kanskje seie at Jack Benny tek over Campbell Playhouse. Det er ikkje det at han trer inn i rolla så mykje som at rolla er ei orsaking til å la Jack Benny utfalde seg. Ein forstår godt at han var radiostjerne. Ekstra artig når ein tenkjer på den filmrolla han er mest kjent for, nemleg som Josef Tura i To Be or Not to Be. (ekstra nerdete: Gjestestjerna i førre stykke hadde vore gift med Carole Lombard, seinare skulle Jack Benny spele mannen til rolla til Carole Lombard i nett To Be or Not to Be).

Liliom

Tåreperse! Eg merkar at eg har større problem med konebankinga enn det høyrest ut til at Helen Hayes har, men dette er ei engasjerande forkorting av eit stykke Fritz Lang filmatiserte nokre år før. Det absolutt finaste med dette sporet er innleiinga og avslutninga. I starten held Welles ein tale som er eit forsvar for fantasien, og når eg høyrer på får eg mest hug til å transkribere det og attgje det ordrett her på bloggen. På slutten annonserer han (naturleg nok) neste vekes stykke, som er Welles eigen adaptasjon av Booth Tarkingtons roman The Magnificent Ambersons. Det einaste han gjer er å lese frå første kapittel av romanen, og det skin tydeleg gjennom at dette er eit arbeid han gjer fordi han elskar romanen. Den som vil kan jo laste ned boka frå Project Gutenberg og lese henne sjøl, men stol på meg når eg seier at den rike prosaen i nett dette kapitlet knapt inneheld noko som let seg dramatisere for radio. Fantastisk tids- og miljøskildring, altså, men det er knapt ein replikk som gir dramatikaren orsaking til å hekte på litt eksposisjon. Det er ikkje til å undrast over at Welles berre nokre få år seinare brukte den same romanen som grunnlag for den vanskelege andrefilmen, kulissar og kostyme har liksom litt meir for seg på kino enn på radio. Eg skal jo ikkje love noko, men eg har pt komme eit godt stykke ut i romanen og ventar både filmen (det er mange år sidan sist) og VF Perkins' vesle bok om han i posten. 

Lost Horizon

Katastrofal lydkvalitet.  Stundom vil ei god forteljing transcendere den tekniske kvaliteten, men så har ikkje skjedd her. Kanskje eg får betre inntrykk av soga viss eg ein gong ser Frank Capras filmatisering av henne, kanskje ikkje. Det er iallfall lydkvalitet av denne typen som får meg til å tenkje at jamvel 20 kroner er for ein rip-off å rekne. Eg har nemleg med kvart oppdaga at alle desse stykka ligg tilgjengeleg gratis og lovleg på nett. No er det ikkje slik at eg ikkje unnar folk å tene pengar på slikt, men då må det vere eit krav at dei tilfører ein meirverdi (sånn som til dømes dei to HP Lovecraft-omnibusane eg nemnte i den aller første posten på bloggen), og det einaste eg kan sjå at amazon/audible har gjort med dette materialet er å samle det og konvertere det til eit proprietært format, slik at eg må logge meg inn i mitt eige bibliotek for å få høyre det. Det ligg faen ikkje føre så mykje som ei liste over innhaldet i avspelingsrekkefølgje! På hi sida har dette materialet så stor potensiell verdi at nok oppussing av lydbiletet til at replikkane konsekvent let seg skjelne frå bakgrunnsstøyen ville vore nok til å rettferdiggjere ein stivare pris.

Mr Deeds Goes to Town

Kvasialfabetisk avspelingsrekkefølgje slår til igjen: To stykke på rad er dramatiseringar av Frank Capra-filmar. (Og berre June Moon og Liliom ligg mellom Lost Horizon og It Happened One Night). Så populistisk er stykket at Ernest Chappell må påkalle Voltaire for å introdusere suppesnakket sitt: Den beste boka i verda, sa visst Voltaire, vil vere ei bok med oppskrift på suppe. I så fall ville nok Voltaire ha likt seg på prøvekjøkenet til Campbells, der Number One Book inneheld den til kvar tid nyaste versjonen av dei stadig meir raffinerte oppskriftene på alle dei suppene folk er så glade i. Av liknande stykke/filmar må eg elles seie eg likar The Hudsucker Proxy og Nothing Sacred om lag ti million gongar betre.


Jah. Tjue stykke er vel nok til ein bloggpost. Neste bolk er alt godt i gang her.