Farvel til audible-pakka - Siste om Mercury Theatre/Campbell Playhouse

(Framhald av denne posten)

Det er ikkje fritt for at eg har vore litt snurt på amazon/audible i løpet av denne rekka med postar om den makelause samlinga med radioteaterstykke Orson Welles stod for som frontfigur for Mercury Theatre on the Air og Campbell Playhouse. Dei tek betalt for filer som elles er fritt tilgjengelege utan å presentere dei i noka form for logisk orden, utan å lage ei ordentleg liste over den ulogiske ordenen, utan å pusse opp lyden på noko vis; i det heile teke utan å tilføre nokon meirverdi som rettferdiggjer jamvel den vesle prisen dei krev. Dei har til og med (i audible-versjonen iallfall) konvertert filene til eit proprietært format slik at du må bruke deira eigen avspelar om du skal nyte godt av utlegget ditt.

Men jøss bevars, eg skuldar dei jo litt: Det er neimen ikkje sikkert at eg hadde vorte merksam på denne kulturskatten på anna vis, og i og med at eg har betalt er gjennomlyttinga ein måte å få valuta for pengane på i tillegg til at det sjølsagt er ei stor glede å få med seg så mykje radioteater.

Prosaisk i framtoninga, men ein veldig kjekk lydbokspelar, altså.

I løpet av denne posten vil eg bli ferdig med gjennomhøyringa av audiblepakka som ho er. I og med at denne pakka ikkje er komplett har eg oppsøkt andre kjelder og funne ein handfull stykke som ikkje er i pakka. Diverre manglar stadig ein del, mellom anna vart det gjort to innspelingar av Jane Eyre som ikkje har vore å finne der eg har leita. Denne posten vil på sikt innehalde ei mangelliste og lenker til kronologisk ordna spelelister, slik at andre kan få glede av den meirverdien eg sjøl har måtta tilføre.

Avspelingsrekkefølgje i Audible-pakka (legg til 60)

1. The Count of Monte Cristo (29 august 1938)
2. The Immortal Sherlock Holmes (25 september 1938)
3. The Man who was Thursday (5 september 1938)
4. The Pickwick Papers (20 november 1938)
5. The  War of the Worlds (30 oktober 1938)
6. I'm a Fool/The Open Window/My Little Boy (5 august 1938)
7. Seventeen (16 oktober 1938)
8. The 39 Steps (prøve, 1 august 1938)
9. Treasure Island (18 juli 1938)

Andre kjelder

• Twentieth Century (24 mars 1939)
• The Broome Stages (4 februar 1940)
• There's Always a Woman (17 desember 1939)
• Craig's Wife (10 mars 1940)
• Jane Eyre (31 mars 1940)

Tomato, to-mah-to, potato, po-tah-to. Let's call the whole thing broth! Hi Ella Fitzgerald here for Campbell's soup--now in the automat!
— Abbi Crutchfield (@curlycomedy) November 25, 2013

Manglar stadig (dei tre første: Mercury Theatre. Dei øvrige: Campbell Playhouse)

• Jane Eyre (18 september 1938)
• Oliver Twist (2 oktober 1938)
• Clarence (27 november 1938)
• The Bridge of San Luis Rey (4 desember 1938)
• Call it a Day (16 desember 1938)
• A Farewell to Arms (30 desember 1938)
• The Chicken Wagon Family (20 januar 1939)
• Burlesque (17 februar 1939)
• State Fair (24 februar 1939)
• Royal Regiment (2 mars 1939)
• Les Miserables (7 april 1939)
• Black Daniel (28 april 1939)
• Come and Get it (31 desember 1939)

Kommentarar

The Count of Monte Cristo

Alexandre Dumas' mest kjente røvarroman var tydelegvis så populær som Mercuryproduksjon (denne) at Campbell ville ha ei stykket ein gong til (nyinnspelinga vart sendt ti månader seinare og er omtalt i ein tidlegare post). Den sære avspelingsrekkefølgja i audiblepakka gjer at desse kommentarane samanliknar den første med den andre istf tvert om, er eg redd. I somt er den første versjonen best. Ikkje minst teknisk: Om det er gjort ein oppussingsjobb på lyden eller om lydberarane hadde betre kvalitet veit eg ikkje, men den eldste innspelinga er mykje tydelegare enn den yngste. 

I andre stykke er det faktisk ikkje godt å seie kva for ei innspeling som er best. Innleiinga frå den første må Welles ha vore godt nøgd med, for den er mest ord for ord lik ved båe framføringar (God's vengeance on radio script writers... our humble fifty-seven minutes worth of The Count of Monte Cristo). Elles har det skjedd nokre endringar. Mercury-innspelingane gjekk stort sett under overskrifta "first person singular" og var altså førstepersonforteljingar. Dette er, så vidt eg kan hugse, gått bort frå i 1939. I 1938 vart det brukt ein del meir tid på alt som skjedde fram til Edmond Dantes hamna i kasjotten, i 1939 gjekk eit par minutt med til skattejakta på den vesle holmen utanfor Korsika.

Uansett innspeling er dette ei soge som er verdt å høyre, og det meir enn ein gong. Eg ser ikkje bort frå at eg ein gong i framtida kan ha lytta til desse to versjonane ofte nok til å få ein favoritt, men 1938-versjonen stiller svært sterkt på grunn av den tekniske kvaliteten på opptaket.

The Immortal Sherlock Holmes

Det går fram av Welles' lange innleiing at William Gillettes teaterversjon var vel så viktig for å popularisere den kjente detektiven i USA som dei opphavlege sogene til Arthur Conan Doyle. Dette er ein radioadaptasjon av Gillette sitt stykke meir enn noko anna, og eg er redd at når vi høyrer det i selskap med alle desse gilde stykka vi har høyrt til no, kan vi ikkje gje det nokon betre karakter enn mildly diverting.

Ray Collins som Watson er forsåvidt god, han er lojal og lettlurt. Welles sjæl som Holmes er mindre interessant, han er intelligent men først og fremst blasert. Eg har tenkt litt på det, og lurer på om ikkje detektivforteljingar på radio krev eit episodisk format, eller iallfall har veldig godt av det. Her går det lidderli fort i svingane. Tre dryge kvarter er ikkje nok til å bli kjent med dei eksentriske detektivane, sette seg inn i saka, danne teoriar om kven som kan ha gjort det, bli redd for helten i ein farleg situasjon og alt det der. Førre dagen høyrte eg siste episode av NRK sin De dødes tjern, og med fire timelange sendingar får dei på mykje meir ut av den vrien at det er krimforfattaren (både doktor Watson og Bernhard Borge er krimforfattarar) som er den av personane i soga som veit og forstår minst. Dette Mercury-stykket framstår først og fremst som delivery mechanism for replikken "Elementary, my dear Watson".

The Man Who Was Thursday

Denne tittelen og krimhylla til gamlingane mine er årsaka til at eg har forveksla GK Chesterton med Harry Kemelman i mange år. Dette til orientering.

Nåh. Som bok har The Man Who was Thursday (ikkje av Harry Kemelman) undertittelen A Nightmare, og jamvel denne adaptasjonen er sterkt draumeaktig. Eg skal prøve å ikkje spoile så veldig, men det er for det første ikkje så veldig vanskeleg å rekne seg fram til korleis draumen sluttar og for det andre neppe like mykje filosofisk refleksjon i stykket som i romanen. Har iallfall sett boka på leselista.

The Pickwick Papers

Så vidt eg forstår er ikkje Pickwick-klubben av Dickens ein sånn roman det går an å spoile, men snarare ei samling heilsprø hendingar bundne saman av eit felles eksentrisk persongalleri. Slik sett er denne boka eit vel så godt val til radioteateradaptasjon som A Tale of Two Cities (koss Oliver Twist fungerte trur eg neppe vi får vite med det første, iallfall har ikkje eg funne fleire av Dickens enn dei andre to). På den eine sida er det lett å raske saman hendingar til ein snau times forteljing, på hi er det klart at materialet fortener meir enn dette. Moro, men ikkje heilt tilfredsstillende.

The War of the Worlds

Det er vel ikkje å ta for hardt i å seie at dette er ei av dei mest vidgjetne radiosendingane nokosinne. Det er vanskeleg å sjå føre seg at alle forventningar til dette blir innfridde, men så har jo Welles seinare stått bak ting som er minst like bra som alle seier.

Jah. Det førre avsnittet skreiv eg i spent forventning. No har eg høyrt stykket, og er klar for å høyre det igjen og igjen. Om folk verkeleg let seg lure skal eg ikkje ta stilling til, men eg merker meg at etter dei innleiande minutta blir stykket innmari intenst. Det er liksom ikkje heilt truverdig at eit danseprogram skal bli avbrote av meldingar om eksplosjonar på Mars, men når nyheitssendingane med kvart kjem direkte frå landingsstaden i New Jersey viser Welles og dei andre ei meistring av radiomediet eg knapt kan hugse å ha høyrt maken til. Setningar som blir kutta midt i har sjeldan vore meir effektive.

Det skal seiast at for oss som veit kva vi lyttar til er det heller ikkje i den første halvelen av stykket vanskeleg å forstå at soga er sterkt komprimert langs tidsaksen. Det som er vanskeleg er å ikkje bli imponert over den effektive og gripande forteljinga.

Etter reklamepausen kjem first person singular-perspektivet inn att. Denne delen er dagboka til professoren som greide å unnsleppe åtaket. Koss det går med invasjonen frå Mars skulle vere kjent for dei fleste, og jamvel om Welles gir karakteren kanskje litt vel mykje sjølhøgtidlegheit er det stadig gripande saker, også no særleg etter at forteljinga har fått sett seg litt.

Oppsummert: War of the Worlds fortener å vere så vidgjete som det er, og vel så det.

I'm a Fool/The Open Window/My Little Boy

No har eg ved eit par andre høve meint at ein snau time ofte er litt lite, men her har Mercury-ensemblet greid å få noko vettug ut av ikkje mindre enn tre korte tekstar. Den første er ei førstepersonforteljing om ein kjekkas som kjem til å angre ganske mykje på noko han har sagt, den andre er meir reindyrka komedie med ein god tvist, medan den tredje er nokså maudlin om oppseding av born. Gjett kva for ein som er i lengste laget.

Seventeen

Booth Tarkington, folkens. Han var ein svært populær forfattar i USA iallfall i perioden rundt det førre århundreskiftet, og jamfør Wikipedia er det han, John Updike og William Faulkner som har vunne Pulitzer-premien for skjønnlitteratur meir enn ein gong. Woop-de-do. Orson Welles må ha vore ein entusiastisk lesar, for Seventeen er ein av tre Tarkington-adaptasjonar han gjorde med dette teaterensemblet (dei andre er Magnificent Ambersons, som han som kjent lagde film av óg, og Clarence, som eg så langt ikkje har funne opptak av).

Stykket er eit slags nidportrett av småborgarleg småbyliv, med særleg vekt på den særleg melodramatiske syttenåringen Willie Baxter. Orson gir alt i tolkinga av tittelrolla, og medspelarane (her må Ray Collins nemnast igjen) tilfører nok glimt i auget til at stykket ikkje først og fremst er slemt. Moro.

The 39 Steps (prøve)

Mykje betre lydkvalitet enn på opptaket av stykket slik det vart sendt. Det varar óg ein god del lenger, og ikkje berre på grunn av stadige avbrot grunna manussider som er borte og slikt. Det som verkeleg overraskar er kor koherent jamvel den enno strammare versjonen trass alt er, jamvel om det er lite her i prøva som kan kallast langhalm.

Treasure Island

Dette var berre den andre sendinga i Mercury Theatre-serien, men innspelinga ligg altså sist i audible-pakka. Bra greier. Hovudinntrykket er at det er flest røvarhistorier og showbiz-forteljingar i dette materialet (kanskje eg tek ei oppteljing ein gong, kanskje ikkje), og om skodespelarane kanskje kjenner seg best att i dei siste utstrålar dei meir joie de vivre i dei første. Denne er nok óg heilt sikkert lagd for folk som kjenner og elskar soga, men det funkar bra for oss andre óg.

Twentieth Century

Showbiz. Adaptert frå filmen, og utmerker seg ved at Orson Welles ikkje er Cary Grant, rett og slett.

Broome Stages

Og meir showbiz. Denne gongen er det fleire generasjonar teaterfamilie i London, og Welles' eine rollefigur (fjerde generasjon) er i grunnen, eh, insufferable. Stykket er godt sett saman, altså, skikkeleg sånn tida går i ring og sluttar der det startar. Tvisten mot slutten heng på det spørsmålet det inntil nyleg berre var mor som kunne gje eit sikkert svar på. Høgdepunktet er faktisk den fnisete avslutninga mellom Helen Hayes og Orson Welles. Av ein eller annan grunn er det spesielt moro at Hayes' pågåande teaterturne skal innom Buffalo etter Boston.

Craig's Wife

Ho er eit troll til kjerring, fru Craig, og i løpet av stykket får William Craig sanne dette til gagns. Denne gongen er det det reint ut gnistrande samspelet som er hovudattraksjonen, det er nemleg ikkje særleg vanskeleg å gjette kva som kjem til å skje. Tilfredsstillande å vere vitne til, då.

There's Always a Woman

Delightful! Hardkokt detektivscrewball som nok skuldar The Thin Man-filmane ein god del, jamvel om det er frua i huset som er den gløggaste detektiven i hushaldninga. Ingen har tilnærmigsvis same kjemi som William Powell og Myrna Loy, men Orson Welles og Mary Wilson er jævelsk gode i lag. Vellukka som detektivforteljing, kjærleikshistorie og leik med kjønsroller.

Jane Eyre

Welles' siste førestelling for Campbell Playhouse var ein ny versjon av ein travar Mercury hadde hatt suksess med før. Diverre, får ein mest seie, for dette er rett og slett ei sviske. Som med Rebecca er det komplett uforståeleg at den kvinnelege hovudpersonen fell for den mannlege, Welles' Rochester er nemleg ein sjøloppteken dass utan særleg mange forsonande drag. Som manusforfattar er elles Welles fryktlaus andsynes kjeldematerialet, Janes barndom og opphald på skulen er over på eit minutt eller så.

Ernest Chappell har elles ei rolle utover å selje suppe denne gongen: På vegner av Campbell's takkar han Welles for godt samarbeid og knakande godt teater. Her eg sit snart 75 år seinare forstår eg godt takksemda, og ser fram til gjenhøyr med fleire av dei stykka eg har høyrt i løpet av dei siste par-tre månadene.