Radioteater med mindre suppe

(Førre post er her)

Mindre suppe fordi det no endeleg snart er slutt på at radioteaterførestellingane skal vere reklame for hermetisk suppe, i denne posten er det berre den første handfullen stykke der Ernest Chappell har noko han skulle sagt. Altså skal eg óg gjere meg ferdig med suppa ganske fort:

Sånn. Heldigvis er det fleire suppefabrikantar i verda enn Campbell's. 

Men derimot blir det litt om kyllingfilet: Det har blitt til at eg har prøvd eit par andre supper, og særleg dei thailandske krev at eg tilset reker eller kylling. Well sir, då har det blitt til at eg har fått høve til å meditere litt over meirverdi. Altså korleis tilfører ein meirverdi til eit produkt og kor mykje betre betalt kan ein tillate seg å ta osb.

Kva som er meirverdi når det gjeld kulturprodukt som har falt i det fri kan vi jo komme tilbake til, no er saka kva som er grunn til å ta betre betalt for bitar av kyllingar som neppe har hatt det særleg godt i livet.

Prior sel kyllingfiletar i iallfall fire ulike pakningar: 300 og 680 gram i plastbakke, 575 gram skiva i plastbakke og 640 gram singelpakka. Innhaldet er på mange måtar det same – rå brystfilet av kylling – men likevel varierer kiloprisen frå 125 for den største pakka til 234,78(!) for den skiva. Mindre pakke uoppskoren (159,67 pr kg) er, ikkje overraskande, litt dyrare enn den større pakka, men det store sjokket er verdien som blir tillagt ekstra søppel: Fire singelpakka kyllingfiletar (som kvar av dei veg 10 gram mindre enn dei i same bakke, merkeleg nok) kostar 170,31 per kg.

Å skjere opp fileten i skivar gjer at kvar filet stig i pris frå om lag 31 til om lag 58 kroner, og det må ein jo kunne kalle respektabelt. Til samanlikning kostar kvar filet i kvar sin pose om lag 43 kroner. Det vil igjen seie at meir søppel kostar om lag tolv kroner meir per filet, medan 27 kroner ekstra per filet sparar deg for å bruke kniven sjøl. Det kan jo hende at det stemmer så nokolunde med timeprisen din, og det kan jo vere at du meiner det er verdt det for å sleppe å betale deg sjøl risikotillegg for knivbruk.

Kva så med radioteater som har falt i det fri og meirverdi? La det vere heilt klart at alle desse teaterstykka og fleire til er fritt tilgjengelege for nedlasting, både på archive.org og på mercurytheatre.info. Som eg har sagt før, tilfører ikkje amazon/audible noko vidare. Dei har overført filene til eit proprietært format ein må ha ein eigen mediespelar for å ha glede av, men dei har ikkje sytt for så mykje som ei korrekt liste over titlar i avspelingsorden. Ei slik liste hadde representert meirverdi, det same hadde nærmast kva logiske ordning av stykka som helst. Kva er gale med kronologisk, til dømes?

Sa eg forresten at (proprietært format eller ikkje) same samling er tilgjengeleg i wimp? Og spotify? For det er dei. Vitsen med å skrive desse lange postane har vore (og er) å sjøl tilføre den meirverdien eg meiner amazon burde gitt meg i bytte mot dei tjue kronene mine. Eg kan ikkje gjere noko med lydkvaliteten, men eg kan lage denne kommenterte lista over spora i audible-pakka, og eg kan jaggu meg lage spelelister i til dykk andre. Den store ulempa med strøymetenestene er elles at dei ikkje har noko lydbokmodus som hugsar kor du var om du må avbryte avspelinga, for å få til det må ein laste ned mp3-ar og spele dei av med td akimbo.

Avspelingsrekkefølgje Audible-pakka (legg til 40)

1. Vanity Fair (7 januar 1940)
2. Venessa (10 desember 1939)
3. Victoria Regina (2 juni 1939)
4. What Every Woman Knows (24 september 1939)
5. Wickford Point (5 mai 1939)
6. Dracula (11 juli 1938)
7. HG Wells Meets Orson Welles (28 oktober 1940)
8. Heart of Darkness og Life with Father (6 november 1938)
9. Hell on Ice (9 oktober 1938)
10. Julius Cæsar (11 september 1938)
11. Les miserables 1: The Bishop (23 juli 1937)
12. Les miserables 2: Javert (30 juli 1937)
13. Les miserables 3: The Trial (6 august 1937)
14. Les miserables 4: Cosette (13 august 1937)
15. Les miserables 5: The Grave (20 august 1937)
16. Les miserables 6: The Barricade (27 august 1937)
17. Les miserables 7: Conclusion (3 september 1937)
18. A Passenger to Bali (13 november 1938)
19. The 39 Steps (1 august 1938)
20. The Affairs of Anatol (22 august 1938)

Kommentarar

Vanity fair

Ufullstendig (innleiinga manglar). Romanen har i grunnen aldri vore mellom favorittane mine, han er litt for perfid og litt for fordømmande andsynes ei kvinne som om du spurte henne nok berre vil ha det dei andre har. Adaptasjonen koser seg med råkande karakteristikkar av oppdikta personar og det blir berre måteleg interessant.

Venessa

Ufullstendig (Innleing og litt av starten manglar). Dette stykket er eg nære på å gje opp, og trur det hadde vore på same måten jamvel om starten hadde vore med. Venessa og ein del andre gjer dumme val som om dei skulle ha tusen år å rette opp feila på. Særleg er tittelkarakteren omgitt av ubrukelege mannfolk. Så såpeaktig at det nærmar seg parodien.

Victoria Regina

Kva er det med dette raset av kvinneportrett? Og kvifor er dei så låke? Av alle moglege sider av dronning Victoria vel dette stykket å konsentrere seg om kjærleikslivet. Og det kunne sikkert vore artig nok, men diverre er ho i tillegg framstilt som ei slags blanding av Queen Bess frå Blackadder og Prinsesse Lillefe.

What Every Woman Knows

The second wickedest accent in the world. Welles presenterer denne romantiske komedien som det beste JM Barrie skreiv, og det slår meg at han har skrive andre ting enn Peter Pan. Elles er det å nemne at den kvasialfabetiske rekkefølgja skapar eit kunstig band mellom Victoria Regina og What Every Woman Knows: Førstnemnte sluttar med Auld Lang Syne og sistnemnte opnar med Scotland Forever. Lydkvaliteten er så dårleg at det er ugreit å få med seg alt, men motsett det som skjer med Wickford Point får ein her nok inntrykk av handlinga til å tru at ein går glipp av noko morosamt.

Wickford Point

Nesten umogleg å oppfatte replikkar. På denne måten blir radioteateret ei abstrakt kunstoppleving, ei vag soge der du har mistanke om at det handlar om forboden kjærleik i familiar som ein gong var framståande, men må halde deg til tonefall og ein og annan glose som let seg fange opp. Som med The Patriot månaden før er Campbell Playhouse del av lanseringsstrategien for ei ny bok. Intervjuet med John P. Marquand (forfattaren, altså) tyder på at han var ein velsett forfattar med rykte for svært truverdige personskildringar.

Dracula

(Farvel til Campbell, med mindre Craig's Wife og/eller There's Always a Woman skulle dukke opp. Dessutan oppdagar eg at eg høyrte denne på årsdagen for Bram Stokers fødsel i 1847, artig samantreff!) Det er ikkje Mercury Theater si skuld at Dracula ikkje er nifs (lenger), men det er fint å høyre dette stykket som påminning om at detta vampyrgreiene er noko heilt anna enn glimande udøyelege tenåringar. Ta gotikken tilbake, liksom. Fin adaptasjon/amputasjon av boka, med svært aktiv bruk av lydeffektar.

H.G. Wells meets Orson Welles

Denne snutten er sånt som typisk hadde passa som bonusmateriale på ei utgåve av War of the Worlds eller for den delen Citizen Kane, midt mellom to radioteaterstykke frå 1938 blir dette radioinnslaget frå 1940 malplassert. Men det er triveleg å høyre på eit møte mellom to medlemmar av selskapet for gjensidig beundring. Opptaket er gjort i 1940, og dei to snakkar litt om War of the Worlds, Things to Come og krigen i Europa (dette er knappe seks veker før åtaket på Pearl Harbor) før Wells spør Welles om filmen han visstnok snart er klar med. Welles svarar at jaudå, den heiter Citizen Kane (ikkje C-A-I-N, men K-A-N-E) og er a new kind of motion picture. Hehe.

Heart of Darkness∕Life with Father

Ein forstår at suksessen med tre korte forteljingar på ein time (sjå litt lenger ned her) gjorde slike antologi-show til eit folkekrav. Var det så ein like stor suksess å kople desse to stykka saman? Janeiæveititjænei. No er rettnok Mørkets hjerte ein heller stutt roman (verkeleg stutt), men det er kanskje der problemet ligg. Å adaptere for kommersielt radioformat er visst å skulle korte ned, og noko så stramt som Mørkets hjerte er det nok ugreit å skjere i utan å øve vald mot. No kjenner eg ikkje Life with Father frå før, men stykket blir jamvel annonsert som høgdepunkt frå den populære boka. Avgrensa appell, er eg redd.

Hell on Ice

Adaptert frå Edward Ellsbergs bok om den fatale nordpolsekspedisjonen til kaptein deLong i 1879. Skuta frys inne i isen, og det tek ikkje lang tid før mannskapet får god, gammaldags cabin fever. Når skuta i tillegg søkk og ekspedisjonen må prøve å ta seg til iskanten for å kanskje få hjelp er det nokså klart at dette med Hell er eit råkande ord. Gripande saker.

Julius Cæsar

Av ein eller annan grunn får vi her servert ei prøve. Ein kan tenkje seg at grunnen er at sjølve sendinga er tapt, og det er i så fall synd. Om ein skal tru sjølskrytet er dette ein radioversjon av ei fenomenalt populær Broadway-oppsetjing av dette Shakespearestykket, og det er ikkje så moro å få det avbrote med "Quiet in the studio!" og andre tilrop. Elles er dette bra saker. Som radiopublikum får vi jo ikkje sjå så mykje av kva som går føre seg, eit problem Mercury Theater løyser ved å innføre ein forteljar. Genistreken er å kombinere stykkets samtid og framføringas notid i forteljaren. Welles innleiar ved å peike på at stykket var like aktuelt i oktober i fjor som Shakespeare skreiv det, 1650 år etter hendingane stykket handlar om. Det forteljaren les er soleis henta frå Plutark, den romerske historikaren som iallfall er nærmast handlinga i tid. Skodespelarane framfører Shakespeares tekst, og notida blir bragt opp i dagen ved å la Plutarks framstilling bli opplesen av den respekterte radiostemma Hans von Kaltenborn. For vårs som høyrer på P2s nyheitsmorgon ville dette vere som om Bjørn Bø (og ikkje han flåsete Øystein Heggen) skulle lese Plutark for oss medan Erik Hivju, Nils-Ole Oftebro og dei andre framførte Shakespeare innimellom. Håper nokon finn eit opptak av sendinga og pusser det opp. Musikk av Marc Blitzstein.

Les Miserables

Der dei andre stykka har vore timelange adaptasjonar av filmar, romanar, skodespel osb, er dette ein høyrespelserie. Då denne serien vart spelt inn (sommaren 1937) og sendt var ikkje Mercury Theatre stifta enno, men for oss som har høyrt dette ensemblet vil mange røyster vere lette å kjenne att. No kan ein jo, i det ein er i ferd med å gå inn i ei avspeling av serien, håpe på at sju halvtimar gjer det lettare å lage ein samanhengande adaptasjon enn dei vanlege to (særleg A Tale of Two Cities var så usamanhengande at ein knapt kunne rekne stykket som romanspoilers), men så lyt ein hugse på at De elendige er ein svært omfangsrik roman. Siste norske omsetjing var på tre band og opp mot 900 sider, jamfør wikipedia er heile den uforkorta romanen på om lag 1900 sider. Til samanlikning er den nemnte Dickens-boka å få i utgåver på om lag 450 sider. De elendige er meir enn fire gonger så lang på papiret, men mindre enn fire gonger så lang i radioen. Det eg prøver å seie er at jamvel den beste omskrivaren skal slite med å få til ein adaptasjon som yter grunnlagsmaterialet nokon form for rettferd.

Okay no har eg høyrt heile. Det er ikkje så mykje anna å seie enn dette: 

Dæven. Steike. 

Litt meir: Dette var heilt fantastisk på den mest pulpy måten ein kan tenkje seg. Nei, eg rakk ikkje å lese dei 1900 sidene før eg gjekk inn i høyrespelserien, men gu'  kor eg gler meg. Eg trur ikkje eg har vore borti noko som likna så mykje på ein filmserie av Louis Feuillade utan å vere det. Javert som Fantômas, Jean Valjean i rolla som Judex, sjokkerande hendingar rett frå Les vampires, melodrama som i Les deux gamines eller Parisette... På sju halvtimar inneheld dette teaterstykket alt (alt) frå brei folkekomedie til folk som stig opp av grava og sal av  kroppsdelar og skamlaus utnytting og det eine med det andre. Veldig moro, og ein serie eg håper å kunne spele for arvingane når dei berre blir litt betre i engelsk. Ålreit lydkvalitet.

A Passenger to Bali

Okay, no er audiblepakka rett og slett useriøs. Denne står ikkje på lista, men er med lell. Craig's Wife og There's Always a Woman er så vidt eg forstår tilgjengelege i Wimp og Spotify.

Ikkje at A Passenger to Bali ikkje er velkommen, altså. Di meir komplett, di betre, i grunnen. Denne er ei skikkeleg røvarhistorie frå sjøen, med fargerike karakterar og sjølsagt Orson Welles i den fargerikaste rolla. Han framfører replikkane med eit valdsamt bulder og ei stemme som kunne tilhøyre ein mann på iallfall tre gonger skodespelarens røynlege alder, som på det tidspunktet var 23 år. Elles har det ikkje på kort sikt vore råd å finne ut noko særleg om boka eller forfattaren (Ellis St. Joseph), men dette høyrespelet ymtar om noko som er verdt å leite litt etter.

The 39 Steps

Dette er iallfall kjente saker. Boka til John Buchan let seg laste ned gratis frå Gutenberg.org (og Thomas Pynchon er Buchan-fan, ei tilråding så god som nokon), og mange vil kjenne filmen som ein av Hitchcocks beste trettitalsfilmar. Dei som berre kjenner filmen vil elles bli overraska ved gjennomhøyring av dette høyrespelet, for det viser seg at det er meisteren som har innført Mr. Memory, Pamela og ganske mykje anna. Denne adaptasjonen er meir trufast, men og (det må seiast) mindre morosam. Hos Hitchcock vekslar soga mellom humor og spenning (eller suspense, då), her hos Welles er det rettnok ein avansert kronologi, men lite å flire av. Lyden er skjemt av mykje knitring.

The Affairs of Anatol

Denne gongen er det litterære førelegget ei soge av Arthur Schnitzler (kjent for Traumnovelle, førelegget til Eyes Wide Shut). I innleiinga nemner Welles at Schnitzler døydde i 1931, "sju år før Austerrike vart stroke frå Europakartet for godt". Hæ, tenkte eg. Å ja, Anschluß, ja. Stykket er iallfall ein vittig sak om den vinteren Anatol blei forelska sju gonger, her får vi utdrag frå tre av affærene. Det er sofistikerte greier, og som sagt ganske vittig. Anatol er ein mann med mange sider, men eg synest kanskje Welles i rolletolkinga si kanskje gjer han litt for veik. Elles er det på tide å skryte av Ray Collins, ein av dei faste i Mercury-ensemblet. Her spelar han Anatols venn Max, og det er ikkje for mykje sagt at han hever dette stykket fleire hakk. Med ei stjerne som Orson Welles i ensemblet er det ikkje mange hovudroller att til andre, men Ray Collins er støtt ei glede å lytte til uansett kor lita rolla hans er.

Siste post med løpande oppdatering er her