Everybody's slimmin'

Her er ein song om slanking:



Ganske bra, ikkje sant? I tillegg til at eg har høyrt denne tøysete songen om slankefeber har eg nyleg lese to bøker eg først hadde tenkt å seie var om slanking. Den eine er Kristian Fjellangers sjølbiografiske sakprosabok Feit - Mitt liv som tjukkas, den andre er Linnéa Myhres sjølbiografiske roman Evig søndag.

Å seie at båe desse bøkene handlar om slanking er i grunnen ikkje heilt rett. Det er berre Kristian Fjellanger som skildrar eit vekttap som er medisinsk forsvarleg, det hovudpersonen i boka til Linnéa Myhre går gjennom er meir i retning av avmagring eller enno meir drastisk, i tillegg til angst og depresjonar. Likevel handlar bøkene om det same, nemleg eit brennande sjølhat.

(Her skal eg gjere merksam på at eg sjøl har ei nær fortid som tjukkas. I skrivande stund held eg bittelitt litt over normalvekt etter å ha gått ned om lag 25 kilo på eit år med Grete Roede-kurs. Nei, det er sjølsagt ikkje fritt for at eg har kjent meg att i det dei to skriv.)



Kristian Fjellanger starta som tjukkas

Det er eit uttalt mål for Kristian Fjellanger å "få pult meir", og mot slutten av boka nemner han Gugels bildesøk som eit av dei store hindera for å nå dette målet. Folk han møter på datingnettsider konfronterer han med eit gamalt foto frå Bergens Tidende før dei kuttar kontakten, nemleg. Eg nemner dette fordi eg har vore så ufin å leite fram dette biletet for å få eit inntrykk av kva Fjellanger måtte bere rundt på før han starta med ekstremslankinga si, sidan han ikkje nemner kor mykje han vog før og etter.

Eg forstår han i og for seg godt, overvekt er jamvel for meg forbunde med så mykje skam at det har kravd ein del arbeid berre å snakke om desse tala utanfor for den lukka krinsen av Roede Mann-deltakarar (eller den gjengen herlege jenter eg er del av no). Likevel rimer dette dårleg med resten av boka, som eg ikkje nøler med å omtale som ein skamfest. Forfattaren veltar seg i skam, og går i detalj om kor jævleg det er å gå i klesbutikken, kor pinleg det er å kjøpe heimegymapparat (som er mindre grufullt enn å gymme offentleg), kor kvalmande det er å snakke vekt med folk og så bortetter.

Dette er skuffande fordi eg rett og slett venta meg meir (eller iallfall noko anna) enn ei personleg slankehistorie av ei bok frå forlaget Manifest, ein avleggar av tenkjetanken Manifest analyse. No er det i og for seg ikkje noko gale i å velje ein personleg inngang til eit helseproblem som råkar så mange enkeltpersonar at det er eit helseproblem for heile samfunnet. Dei einaste tillaupa til samfunnsmessig relevans er eit kapittel der han snakkar med eit par politkarar om fedmeproblemet og det som heiter "Rikare og rikare - tjukkare og tjukkare".

Når vi (som samfunn) blir stadig feitare er det sjølsagt folk som tener på det, og når vi (som individ) skal slanke oss, er det sjølsagt óg høve til å tene grovt på det. Den gruppa Fjellanger vel å kritisere er ikkje daglegvarehandelen, matindustrien eller privatbilismen, det er tvert om folk som Fedon Lindberg, Kari Jacqueson og Grete og Jeannette Roede. No er eg heilt med på å kritisere Kari Jacqueson (eit menneske som let til å tru det er eit folkehelsetiltak å stå på eit gatehjørne og rope "TJUKKAS!" etter overvektige), men ein må kunne spørje seg om det er mest moralsk høgverdig å tene pengar på å skape eit problem eller på å hjelpe til med å løyse det.

Nåh. Det verkar iallfall som om det er den personlege skjenselen som er bakgrunnen for denne boka, sidan det er den som får mest plass. Eg veit ikkje korleis det har gått vidare med Kristian Fjellanger, men skal ein ta forfattarstemma hans på alvor er det grunn til å frykte at det har gått anoreksi i guten.


(Her er forresten ein song om Karen Carpenter, som slanka seg i hel)

Eller. Kanskje ikkje. Anoreksi er stadig først og fremst eit kvinnefenomen, og det er ei ung kvinne som har skrive den (truleg sterkt) sjølbiografiske romanen Evig søndag. Boka følgjer kvardagen til ei kvinne som har internalisert omverdas slankepress og ser ut til å vere på god veg til å gå under.

Linnea Myhre heldt på å ende som lik

Di meir eg tenkjer på boka i ettertid, di meir ser eg at anoreksien ser meir ut som ei bisak enn hovudsaka. Kroppen verkar som noko det logande sjølhatet kan henge seg på. Slankinga blir sjølforaktas måte å straffe sjølvet på, lizm. Sånn sett blir boka meir handlande om depresjon og sjølforakt, to ting som heng saman med både fedme og slanking.

Det er nesten overraskande kor like dei to bøkene er i mangt. Personlege (der den eine ikkje burde vere det) og med sterk skamkjensle knytt til å bli sett. Båe hovudpersonane opplever å bli sett på (glodd på), men av grunnar som får dei til å vilje forbli usynlege. Den store skilnaden er at for Fjellanger er vekttapet svært viktig for den fysiske helsa medan det er livstrugande for hovudpersonen i Myhres roman.

For båes del er det elles eit visst håp. Jenta i Evig søndag ser ut til å få god hjelp av terapien, og mykje av siste del av Fjellangers bok handlar om å bli van med den nye kroppen.

Og for å bli personleg att eg óg: Kva kan ein slankar få ut av desse to bøkene? Eller ein ikkje-slankar? For min eigen del kan eg ikkje seie at det var nokre av desse bøkene som fekk meg til å ta meg på tak, eg las dei godt inne i min eigen prosess. Og nett det der med eigen prosess er vel det båe bøkene handlar om. Dei formidlar kvar si erfaring med vekttap frå kvart sitt utgangspunkt. Eg kunne fortalt Kristian Fjellanger at det ikkje hadde vore turvande å svelte seg slik han gjorde, men om eg hadde sagt til Linnea Myhre at ho var plenty tynn nok hadde eg vel berre fått eit velfortent spydig svar. Kan vi no få den personlege boka om vekttap, skam, gruppepress, kosthaldsfanatisme og anoreksi?