Lesetips i fleng: Bok 21-40 2016

Midt i jobbskifte og det eine med det andre er det viktig å ikkje slutte å lese. Det har eg heller ikkje gjort, og her kjem strøtankar, lettvinn synsing og ei og anna fråråding i tillegg til dei vanlege lesetipsa.

På adressa bak bildet er dei til kvar tid siste bøkene eg har lese (ut) og høve til å bli vennen min på Goodreads

Teljing:

• Åtte er sakprosa
• Tre (eller nesten fire) er teikneseriar, men to av dei andre er av serieteiknarar
• Sju har eg høyrt som lydbok
• Sju er skrivne av sju kvinner
• Tretten menn har skrive dei øvrige tretten
• To bøker er skrivne av same (mannlege) forfattar, ei av to menn
• To av lydbøkene var eg nære på å gje opp
• Fem er på bokmål, to på norsk, elleve på engelsk og ei kvar på svensk og fransk
• Berre ei er skriven på 1800-talet, seks på 1900-talet og dei resterande 13 på 2000-talet. Men to handlar om mellomalderen og to om antikken.

No er det vel ikkje radaren min eg er mest kjent for kanskje, slik at det ikkje nett er ein kjempeprestasjon å fly under han, meiner eg, men Tor Ærlig har iallfall klart det til no. (Di meir eg tenkjer på det, di meir er det der med å fly under radaren ein dårleg metafor for å ikkje få merksemd på kulturfeltet. Flygarar prøver å fly under fiendens radar for å ikkje bli oppdaga, teikneserieskaparar vil vel helst gjerne at vi skal lese dei. Og som lesarar har vi vel ikkje ein radar for fange opp kulturprodukt vi kan skyte ned?) Femti ord for regn er iallfall ein teikneseriekrim som er like delar bisarr, melankolsk og morosam. Og litt sånn metaroman. Ekspolitmann og mislukka krimforfattar Finn Feilen prøver stadig å ta livet av seg, men får det ikkje til, av grunnar som snart blir avslørt. Manuset er intrikat, og Tor Ærlig imponerer med ei blanding av ukomplisert, nesten naiv strek og komposisjonar som stundom er direkte bisarre, men støtt interessante. Her kjem ein song der song-eget lir av mykje av det same som hovudpersonen i Femti ord for regn:


 


Ein har jo støtt hatt lyst til å seie dette: Eg likte Knut Nærum ikkje berre før det blei døvt, men før det blei kult. Mykje av det han gjorde som serieteiknar på nittitalet har eg ein viss sans for, og no fann eg nyleg ut at eit av dei tre første teaterstykket eg såg var det første han skreiv (Mord over en lav sko, trykt opp i samlinga Fire stykker). Å, Krig, Monster, Døde menn går på ski, Norsk litteraturhistorie fritt etter hukommelsen og mange andre har eg flira godt og lenge av. Med Ø og no sist Æ merkar eg at det har snike seg inn litt for mykje av ein smug bastard i somme av tekstane. Bevares, det er mykje bra her, dømesvis er ikkje det Thor Heyerdahl/Amelia Earhart-filmmanuset så forbanna verst (om ikkje heilt på nivå med minotaur-horroren i førre bok), men det samla inntrykket av dei tre bøkene er at det går nedover med treffprosenten for vitsane hans.

Denne serien er så bra at eg er glad eg har såpass lang jobbreise

I førre post skrøyt eg av historieførelesingane til Robert Garland. No har eg høyrt Rome and the Barbarians av og med Kenneth Harl. Hans måte å formidle historie på er i noko større grad enn Garland å ramse opp årstal og generalar og troppeforflytningar og økonomi (særleg mynt, det er visst numismatikken som er spesialfeltet hans), men du verden for ein engasjert førelesar! Det er merkbart gjennom alle 36 leksjonane at han startar roleg og avbalansert, før han blir meir og meir riven med og til slutt mest ropar lærdommen ut over massane. Med tittelen på førelesingsrekka i minnet kjem det neppe som noka overrasking at dette er historieformidling frå eit romarsk perspektiv. Eg har hatt stor moro av både fjernsyns- og bokutgåvene av Terry Jones' Barbarians, og kunne godt tenkje meg ei førelesingsrekke av dette kaliberet over det temaet. I rettferdas belasta namn skal det óg fram at om barbarane ikkje framstår som så veldig tydeleg teikna folkeslag, så gjer ikkje romarane det i særleg større grad, det syter fokuset på militær og politikk for. Og han er flink til å formulere slik at innsiktene blir slåande, dømesvis når han peikar på at skilnaden mellom krigarar (barbarar) og soldatar (romarar) er at soldatar grev. Hovudinntrykk: Gøy.

Dette er vel Fåvne, skulle ein tru?

Timothy Baker Shutt er professoren bak Celts and Germans: The Enduring legacy of the European northlands. Med ein så omfattande og pompøs tittel må eg faktisk konsentrere meg mest om å kritisere opplesinga. Det var nesten ikkje til å høyre på. Professor Shutt les langsamt og med mange lange kunstpausar. Dessutan smattar han. Alt dette forsterkar inntrykket av ein sjølhøgtidleg fyr som kanskje har peiling på antropologi/litteraturhistorie, men som er for full av seg sjøl til atte bare hjælp. HELDIGVIS har audible-appen (trinnlaus) hastigheitsregulering. Ved 150% av normal fart forsvann smattinga, kunstpausane blei færre og kortare, og mannen blei meir truverdig, sjøl om dei blei tydelegare at han forsøkte å snakke ungdommens språk. Serien er litt sånn referat av keltisk og germansk litteratur (Njålssoga og Beowulf verkar å vere favorittane) med litt antropologisk spekulering inni der. Heilt greit, og eg er ein stor tilhengar av å lese detta antikke greiene med litt kontekstualisering og forklaring og sånn.

Veldig bra tittel du har der, det ville vore synd om nokon skulle... søke etter han

I embets medfør har eg vore på formidlingskurs med Veronica Salinas, forfattaren av Og. No er det ikkje så veldig vanskeleg å sjå at Veronica Salinas ikkje er identisk med hovudpersonen i romanen, men det er jo ikkje fritt for at ein ser dei to i samanheng, liksom. Boka er ein lettlesroman for vaksne, og ei bok som truleg vil snakke tydeleg til folk som i likskap med hovudpersonen ikkje har snakka norsk så lenge. I mangt er det ei bok om å ikkje få uttrykt alt det ein har inni seg, og det er her eg tenkjer på koss forfattaren framstår: Ho verkar å ha mykje på hjartet (og heldigvis ingen problem med å få det ut), slik at iallfall eg tenkjer på kva for eit mareritt det hadde vore å brenne inne med alt saman.

Kebbelife blir ikkje mindre gøy. Eller, det blir ikkje mindre gøy å lese, iallfall ikkje viss ein sparar dei to eldste samlingane til sist. I desse tidlege episodane går den dryge humoren til Mette og Vanessa først og fremst ut over Mette og Vanessa og vennene deira. Det er ikkje det at ikkje Trond Giske og andre folk som får gjennomgå i dei nyare samlingane ikkje fortener det, det er berre det at vitsane blir så knytte til augneblinken. Uhyrlegheitene til kebbevennene er rett og slett meir tidlause i denne samlinga og den neste, Et år med tjukken.

Den neste boka det står at eg har lese ut, er ei eg har lese på ein litt annan måte, nemleg på jakt etter skrivefeil og liknande. Det er ein måte å lese på som ikkje gjer at eg har så mykje vettugt å seie om innhaldet etter at eg har sendt frå meg boka (korrekturlesing er ei einsam oppgåve, på mange måtar). Merkeleg nok har eg meir å seie om ei bok eg ikkje gadd å lese ut: Denne konkrete utgåva av Platons Staten. No orka eg ikkje så veldig mykje, så for alt eg veit kan Sokrates finne ut at det likevel ikkje er meir greit for dei som herskar å lyge enn det er for dei som blir herska over, kanskje det i løpet av samtalen blir utvikla eit litt meir avansert syn på læring enn at å fortelje folk om slemme handlingar får dei til å utføre slemme handlingar, eller kanskje ikkje. Det må eg ved høve finne ut frå ei anna utgåve. James Langton framfører lydboka, og det er altså jobben han gjer snarare inn innhaldet som får meg til å gje opp. Ein ting er at den sokratiske ironien kanskje rettferdiggjer ei framstilling av Sokrates som naiv, men det får vere grenser, og Ole Brumm er uttafor. Og det er jo sånn sett greit å gje deltakarar i ei lang replikkveksling ulike karakteriseringar. Men at dei skal ha kvar si London-sosiolekt? Og kva er greia med å la Glaukon høyrest ut som skurken i radioadaptasjonen av ein Dickensroman?



Heile opplegget var så låkt at eg, som først og fremst høyrer på lydbøker medan eg pendlar, oppdaga at eg gløymte å lade høyretelefonane eller høyrte på musikk i staden. Eg strøyma den nye Motorpsychoplata utan å ha kjøpt henne på vinyl, og eg tok med meg Hordalands Doedskvad i bilen. Sistnemnte er forresten skikkeleg bra, men eg lurer stundom på kvifor spor VI fekk vere med. Javel, låta skiftar karakter omlag like ofte som dei andre, men fråveret av skriking understrekar at denne omskiftelegheita er noko som kjem av at Taake har gått seg vill i seg sjøl. Det låta er, er meir at ho er ein handfull sidrompa demoar til låter som ikkje blir noko av enn at ho er ei real låt. Spor tre, derimot, høyrer eg gjerne på tre og fire gongar på rad. Det verste er at den meste lydboka eg gjekk i gang med, Lord Jim, er den reinaste munndiareen. Skal to dårlege opplevingar få meg til å bli uforelska i lydbokmediet?

Eg har korkje spurt bokhandel eller forlag, men det skal vere greit å bruke omslagsbilde i vanleg omtale av boka.

Du som har lese desse gjennomgangane før har sett at eg set pris på teikneseriane til Lene Ask. Det hjelper ikke å blunke er den nye ungdomsromanen hennar, og eg kjenner meg nesten litt utakknemleg når eg håper på fleire teikneseriar. Skifte av forteljemåte gjer av seg sjøl at både den som skriv og den som les blir merksam på nett koss historia blir fortalt. Ask har lagt seg på ein nøktern stil der metaforar og språkleg symbolikk kjem i bakgrunnen for ein meiningsmetta bruk av situasjonar og lokalitetar. Eg likar dessutan at det konsekvent er Lillys perspektiv vi får formidla, endå om ho kanskje er litt vel melodramatisk.

Her ser vi eit flagg som er heist reint og raudt etter at kristenkrossen er stroken av.

Eg må tilstå at eg har hatt vondt for å finne meg sjøl politisk. Ikkje nok med at eg får midtskill og flass av nyheitsmedia og det dei rapporterer og at dei fleste partia ikkje tek tidas store utfordringar på alvor, partiet eg er medlem i har såpass til voksesmerter at dei fleire stader i landet samarbeidar med frp, i ein større by i heimfylket mitt verka det til og med som den lokale partiorganisasjonen vart kuppa av ein høgrerepresentant. Eg hadde kanskje håpt at det dei blågrå partia meiner som skjellsord, grøne sosialistar, hadde vore meir råkande. Iallfall vart eg tilrådd Socialism ... Seriously med undertittelen A Brief Guide to Human Liberation (ikkje a propos noko, så vidt eg kan hugse) av ein kollega. Det var jo veldig forfriskande då. Boka er tynn og heldigvis ikkje fri for humor, og ikkje berre fordi ein må le av seinkapitalismen for ikkje å døy. Kunne ønske at Danny Katch hadde teke sjølve revolusjonen litt meir på alvor ut over å seie at dei privilegerte vil forsvare seg, men som trøystetraktat er dette heilmaks.

Og medan vi er inne på preiker til koret (så å seie): Det skal ikkje så mykje til før ein som blir dessperat av norsk offentlegheit fell for spydigheitene til Nanna Johanssson, som arbeider innan ei offentlegheit som truleg er minst like jævli som den norske, nemleg den svenske. Hur man botar en feminist er den fjerde boka hennar, og for det aller meste var det ein sann svir å lese. Fort gjekk det óg! Dei greiene der ho svarte på jobbannonsar med å presentere motkrav var meir sjarmerande enn subversiv, men det tek ho att på mange av dei andre delane av boka.

Dette er det portrettet av Nanna Johansson forlaget hennar, Galago, har fått knipsa til slik bruk som dette. Fotografen er Tomas Lif.

Og jammen vart eg ferdig med Lord Jim! Veit ikkje om eg hadde komme på av meg sjøl å lese denne, og eg trur ikkje han kameraten meinte det som eit lesetips då han lista opp bøkene han hadde gitt opp. Men eg tok det no som ei utfordring, og mykje av tida fann eg grunnar til å legge frå seg boka. Ho var så VANVITTIG skravlete! Det folk seier om Joseph Conrad er at han skriv så godt engelsk at det er vanskeleg å skjønne at det var andrespråket hans (han var polakk), inntrykket mitt er like mykje av kvantitet som av kvalitet. Eg likte nok strukturen betre enn prosaen (og sånne mannsmot-forteljingar har i grunnen aldri vore greia mi). Her er ein del tilbakehalden informasjon, men det er vel så mange tilfelle der vi veit kva som snart kjem til å skje kombinert med utvida augeblinkar (litt sånn som i Superbitchene driter seg ut), og det er her all den skravlinga kjem inn. Det er jo ikkje det at det ikkje passar, særleg Jim er jo definert av koss han handla i ein bestemt augneblink, så kverninga hans er jo ikkje urealistisk, liksom, det er berre det at det stundom er utruleg keisamt å høyre på.

Rundt juletider lånte eg alle fem banda i Francois Bourgeons teikneserieklassikar Les passageres du vent, og no har eg komme meg gjennom første band. Det er ikkje det at forteljinga ikkje er engasjerande eller at teikningane ikkje er detaljerte eller stadig vekk viser overraskande vinklar og utsnitt som har gjort at det har teke så lang tid. Bremsa har vore den nærmast uleselege handskrifta. Eg meiner, sjå her:

Er dette skrive med høgrehanda av ein venstrehendt fyr?

No er det ikkje skipsterminologi eg har lært mest av i fransktimane, men med dette smøreriet i snakkeboblene har eg ei distinkt kjensle av å bli dårlegare i fransk for kvar side. Blæk!

Dette biletet som skal førestelle John Gower har falt i det fri og er for mitt vedkommande henta frå wikimedia commons.

I vinter las eg Bruce Holsingers mellomalderkrim A Burnable Book, og var ganske imponert. No har eg nyleg høyrt oppfølgjaren, The Invention of Fire, og må seie at mykje av det som skjemte den første boka er borte. Altså er eg imponert. Som sist er det John Gower som fungerer i detektivrolla, og som sist har vennen Geoffrey Chaucer ei viktig birolle. Der den førre boka dreidde seg om noko så mellomaldersk som ein profeti med rolle i eit politisk spel, er denne meir, skal vi seie moderne i det at ho handlar om etterforskinga av ei rad drap utført med berbare skytevåpen. Heller ikkje i denne boka er Gowers perspektiv det einaste vi møter, men det er iallfall ingen andre som får utfalde seg i førsteperson. Den svære greia er likevel at det er sånne bøker som dette som gir researchromanar eit godt rykte. Holsinger veit MASSE om mellomalderens London, og han har fantasi nok til å teikne eit livaktig bilete med massevis av detaljar. Holsinger gjer kriminalintrigen enno meir relaterbar for eit moderne publikum ikkje berre ved å la kjøp og sal av informasjon vere sentralt, men óg ved å la sexskandalar truge mektige spelarar i store, korrupte organisasjonar som er like intakte når boka er slutt. Kanskje særleg i epilogen kan ein merke (på noko det er nærliggande å forstå som eit slags forsøk på å balansere framstillinga av berbare skytevåpen) at det er ein USAnar, ein som altså er van med å ha skytevåpen rundt seg heile tida, som har skrive dette.

No er det ikkje sånn at eg er lei av historie, men det kan verke som eit brot at den neste lydboka eg las ferdig er Rise of the Robots : Technology and the Threat of a Jobless Future av Martin Ford. På den andre sida kan ein finne ein kontinuitet mellom desse bøkene i det at båe handlar om teknologiske gjennombrott (med overlappande implikasjonar, mellom anna i arbeidssparing), jamvel om den eine ser tilbake og den andre myser mot den nære framtida. Well. Til å begynne med var det jo ein nifs gjennomgang av koss robotar og algoritmar trugar fleire yrke enn dei som til no har blitt borte på grunn av automatisering, men med kvart vart det meir og meir til ei keisam økonomispådomsbok. Så kva gjer ein då? Jau, ein somlar seg til endeleg å lese Det kommunistiske manifest (eller The Communist Manifesto (lenka fører til gratis nedlastbar utgåve på Project Gutenberg), fordi ei elektronisk utgåve eg kunne ta med meg var lettast tilgjengeleg på engelsk). Mykje var sjølsagt veldig 1848, men ein blir jo slått av at dømesvis Martin Fords keisame bok tydeleg illustrerer (utan å vise til Marx' og Engels forståing) at "borgerskapet [...] produserer først og fremst sin egen banemann". Det som iallfall skil dei to bøkene er perspektivet. Den eine er sett nedanfrå: "Proletarene har intet annet å tape (...) enn sine lenker", den andre ovanfrå: Tenk, i verste fall kan det bli sosial uro!

Bomma frå nettbutikken Modern1steditions.co.uk.
Ja, det er journalisten Psmith som er klar til å slå til ein gangster (Sam) med stokken.

Wodehouse og økonomisk litteratur har eg skrive om før, og jamvel denne gongen synte det seg å vere ein god kombinasjon. Psmith, Journalist (lenka fører til gratis nedlastbar utgåve i fleire format på Project Gutenberg) er noko så sjeldsynt som ei bok der Wodehouse iallfall tilsynelatande viser innsikt i sosiale forhold og sympati med fattigfolk. Forståinga hans av kva sosialisme er for noko er jo ikkje rare greiene, og det at Psmith kallar alle "comrade" gjer han ikkje til nokon truverdig kommunist. Omslagsillustrasjonen er i grunnen råkande, i Wodehouses verd er det gangsterane, ikkje skeivfordelinga, som har skulda for alt som er ilt i samfunnet. Dermed blir det logisk å øve vald mot individuelle gangsterar. Sam, gangsteren på bildet, er rettnok svart, men det er ikkje slik at Psmith går etter svarte gangsterar meir enn andre. Heilt urasistisk er ikkje boka, men det er (om ikkje anna) langt att til Lovecraft-nivået. Og når alt dette er sagt: Karakteren Psmith er ubetaleleg, og denne boka er ein latterfest.

For å få korrekt mengd glede ut av neste Psmith-bok laut eg endeleg starte på Blandings-serien. Something New (eller Something Fresh, lenka fører til nedlastbar ebok på Project Gutenberg) (Eller Prøv noe annet omsett av den nære på geniale Axel Seeberg, lenka fører til bokhylla.no) er første bok om alt som skjer på Castle Blandings, som er heimen til den ekstremt vimsete jarlen av Emsworth. Ikkje for det, nett denne boka har til hovudpersonar eit lite galleri av blakke unge amerikanarar som kjem til å få kvarandre etter ein del forviklingar, nett som i mange av dei andre bøkene til Wodehouse. Her er det Ashe Marson og Joan Valentine som står fremst, men det spørst om ikkje Plum gjorde klokt i å la dei gå ut av soga etter denne eine boka slik at jarlen, Freddie Threepwood og den engelske lågadelen med tenarskap få vere med vidare.

Ærleg talt var Jeeves-bøkene, dei første eg las av Wodehouse, så utruleg morosamme at eg nesten ikkje kunne tru dei andre bøkene kunne vere like gode. Så feil kan ein ta, men eg måtte nok bli vaksen før eg skjønte at det berre er ein Jeeves og ein Bertie, og at Psmith eller Ashe Marson er heilt andre personar med andre, skal vi seie, fortrinn, personlegdommar osb. Ashe Marson og Joan Valentine er utskiftbare fordi dei er heltane i ei kjærleiksintrige som er rørande nok, men likevel ei slik det går tretten av på dusinet. Freddie Threepwood og Jarlen av Emsworth og den effektive Baxter er så eksentriske at dei gjer dusinromansane interessante, samstundes som dei har kraft nok til å halde det narrative byggverket oppreist (skal ikkje dra desse metaforane så mykje lenger) i fleire romanar. Ein stabel Wodehousebøker er ein så god demonstrasjon som noko på kva ein årntli forfattar kan få ut av eit avgrensa sett mennesketypar med nokre få eigenskapar i to-tre miljø i ein kort historisk epoke.

Og medan vi er inne på skikkeleg gode engelske forfattarar: Litt lenger opp her står det om The Invention of Fire, der Geoffrey Chaucer er ein av dei viktigare bifigurane. Vel, ei av dei siste tjue bøkene eg har lese (ut) var John Gardners biografi The Life and Times of Chaucer frå seint på syttitalet. Det Gardner hadde gjort var å samle all forskinga på Chaucer fram til då i ein hævv og så prøvd å få ei livssoge ut av det. Spennande, og ikkje på langt nær så spekulativt som ein kunne frykte. Ein ting er jo at ein lurer på kva som har skjedd i Chaucer-forskinga sidan dess, ein annan er at alle Chaucer-sitat er lesne på mellomengelsk. Det er såpass inspirerande at eg er i gang med ei halvhjarta parallell-lesing av Canterbury Tales på moderne og mellomaldersk engelsk og trekvarthjarta lesing av Troilus and Criseyde på mellomengelsk. Sistnemte dukkar truleg opp i neste post! Eg treng nok knapt peike på det, men det er ganske artig å samanhalde ei fersk romanframstilling av Chaucer med ein litt eldre og meir historiefagleg ambisiøs ei, og om ikkje anna er nok romanen bygt på nyare forsking.

Denne illustrasjonen har eg fått frå Wikimedia Commons.  Portrettet av Chaucer står i eit manuskript av Thomas Hoccleve, som kan ha møtt Chaucer sjøl.

Og trur du ikkje den siste boka i denne posten har ei (tynn) tilknytning til Chaucer? Hovudpersonen i Stoner, William Stoner, er iallfall litteraturforskar med engelsk mellomalderlitteratur som interessefelt. Til å begynne med var eg ikkje særleg imponert, er eg redd. William Stoner verka på meg som ein enno dvaskare Daniel Braut, og John Williams framstod ikkje nett som nokon rival til Arne Garborg. Takk til folka på twitter som forsvarte boka då eg lurte på kva som vekte ekstase:

@knooten @Vaskeropp Det er intensitet heile vegen, trass i ein svært nedpå forteljarstil. Greskseminaret er reine thrilleren, spør du meg.

— Ole Svarthumle (@svarthumle) April 12, 2016

@knooten Hadde hele tiden en følelse av å sitte rett bak Stoner. Så nære at jeg kjente lukta av han.

— VaSkErOpP (@Vaskeropp) April 12, 2016

Om lag på den tida då Archer Sloane røska agronomistudenten William Stoner opp frå dvalen vakna boka for min del óg. Istf å sjå på hovudpersonen som ei billegutgåve av ein bondestudent tenkte eg i retning av Brudstykker af en landsbydegns dagbog (lenka fører til elektronisk tekst på Det Kongelige bibliotek) av Steen Steensen Blicher, ein annan kort roman eller lang novelle som fortel om eit heilt liv i korte episodar. Mot slutten blei det til at møta mellom Stoner og Finch minte mest om møta mellom Tord Øverås og presten i Bjørnsons novelle Faderen (lenka fører til bokhylla.no, ei nedlastbar utgåve av Bjørnsons forteljingar), ikkje først og fremst på grunn av koss det gjekk med Stoner, men fordi møta i seg sjøl var så fulle av meining.

Neste gong: Ragnar Hovland! Meir Chaucer! Chimamanda Ngozi Adichie! Fleire teikneseriar!